’lim, fan va innovatsiyalar

1.2 Moralquloq avlodi (Veratrum).
Bu avlod vakillari ildizpoyali, baland, serbarg o‘simliklardir. Ularning barg-lari keng ellipssimon, guli gultojei-mon yoki kosachasimon, gulqo‘rg‘onli bo‘lib poyasining uchida uzun chochoq to‘pgul hosil qiladi. O’zbekiston da moralquloqlarning 7 turi tarqalgan bo‘lib, ular O’zbekistan florasida uchramaydi. O’zbekistonning o‘rmon va dasht zonalaridagi nam yerlarda o‘sadigan bir turi (V. Lobelianum) Qozog‘iston va Qirg‘iziston territoriyasida uchraydi. Urmon va o‘rmon-dasht zonala-rining ko‘proq maysazorlarida qora moralquloq (V. nigrum) uchraydi. Ularning hamma turlari ham zaharli. Sababi ko‘pincha, ildizpoyasida zaharli alkaloid protoveratrin bulishidir. U o‘ta achchiq maza beradi. Mollar yemaydi.
Savrinjon avlodi (Colchicum). Bu av­lod vakillari tugunak piyozboshli, barg-lari tasmasimon, ildiz bo‘g‘zidan chiqqan, erta bahorda yoki kuzda gullovchi o‘t o‘simliklardir. Ularning tugunak p'iyozboshi parda bilan qrplangan. Guli yirik, yakka, ikki jinsli. Gulqo‘rg‘oni uzu» naysimon; sariq, oq, pushti va gilos rangda bo‘lib, tagi birikkan. Onaligi 6 ta, 3 tasi uzunroq. Bunga 45 tur kiradi. Ularning hammasi zaharli bo‘lib, mollar yemaydi. Ular YEvropa, G‘arbiy Osiyo va Shimoliy Afrikada tarqalgan bo‘lib, shundan 10 turi florasida, 2 turi O’zbekiston florasida uchraydi. Kisselringi savrinjoni (S. Kesselringi)imur tugunagi piyozchasi tuxumsimon cho‘ziq, etli, pust bilan o‘ralgan, bargi 3—8 ta, tas­masimon, guli ko‘pincha oq bo‘lib, Tyanshan va Pomir-Oloy tog‘larida va uning etaklarida o‘sadi. Sariq gulli savrinjon

1. 
   1-rasm Savrinjon (Colchicum luteum):
   

1 — umumiy ko‘rinishi; 2 ko‘sakchali shoxchasi.


(S. lutlum) ham yuqoridagi savrinjon o‘sgan yerlarda tarqalgan bo‘lib, undan gulining sariq rangda, ko‘pincha yakka-yakka joylashishi, bargining 3—5 ta bo‘lishi bilan farq qiladi.