Lingvodidaktika fanining tadqiqot obyekti, predmeti, maqsad va vazifalari

LINGVODIDAKTIKA FANINING TADQIQOT OBYEKTI, PREDMETI, MAQSAD VA VAZIFALARI

Reja:

 

• Didaktika tushunchasi
• Lingvodidaktika haqida asosiy tushunchalar
• Lingvodidaktika fanining tadqiqot obyekti, predmeti, maqsad va vazifalari

• Didaktika grekcha so‘z bo‘lib, "didasko", ya’ni «o‘qitish», «o‘rgatish» ma’nolarini bildiradi. Ta’lim qonuniyatlarini o‘rganish, tahlil qilish jarayonida ta’lim tushunchasi uning mohiyati, mazmun va vazifalari, o‘qitish prinsiplari, shakllari haqidagi bilimlar bayon etiladi.

Didaktika ikkiga bo‘linadi: umumiy didaktika va xususiy didaktika.

• Umumiy didaktikada maktablarda o‘rganiladigan barcha predmetlarga xos bo‘lgan uquv jarayonining umumiy qonuniyatlari tekshiriladi va belgilanadi.
• Xususiy didaktikada esa u yoki bu predmetni o‘rgatishga xos bo‘lgan didaktik qonuniyatlar tekshiriladi va belgilanadi.

Lingvodidaktika – bu XX asrning ikkinchi yarmida paydo bo‘lgan nisbatan yosh fan. Lingvodidaktika, integral fan bo‘lib, ta’limni o‘rganish sharoitida tilni o‘zlashtirish mexanizmlarini va ushbu mexanizmlarni boshqarish xususiyatlarini tavsiflash uchun mo‘ljallangan.

Lingvodidaktika bir nechta mustaqil va bir vaqtning o‘zida bir-biriga bog‘liq bo‘lgan ilmiy fanlarning o‘zaro ta’sirini ta’minlaydi: metodologiya, lingvistika, pedagogika, psixologiya, psixolingvistika; keltirilgan ilmiy fanlar bilan birgalikda chet tillarini o‘qitishning lingvistik bazasini aks ettiradi.

Lingvodidaktika – bu til o‘qitish nazariyasi, ya’ni o‘qitish metodikasining nazariy qismi bo‘lib, tilshunoslik va metodologiyaning integratsiyasi natijasida yuzaga kelgan fandir.

Lingvodidaktika obyekti – tillarni o‘qitish jarayoni va uning tadqiqotlarini nazariy asoslashdir: tushunchalar, til ta’limi mazmuni, o‘qitishning tashkiliy shakllari, tadqiqot mexanizmlari va o‘quv jarayonini loyihalash.

Lingvodidaktika predmeti – bu tilni o‘qitish (o‘qituvchi faoliyati), o‘qitish (talaba faoliyati), o‘quv materialining mazmuni va aniqlashtirilgan bilimlarni o‘zlashtirish texnologiyasi o‘rtasidagi o‘zaro ta’sirning qonuniyatlarini nazariy asoslash.

• Lingvodidaktikaning vazifalari:
• til ta’limi konsepsiyalarining nazariy asoslarini ishlab chiqish (lingosentrik va antroposentrik);
• tilni o‘rganish jarayonining mohiyati va uning samaradorligi shartlarini tavsiflash va tushuntirish;
• ​​tillarni o‘qitishning metodik tizimini nazariy asoslash: o‘quv materialini tanlash va tuzish tamoyillari, tilni o‘qitish vositalari, usullari va uslublari, joriy va oraliq nazoratning shakllari va usullari;
• yangi o‘quv tizimlari va texnologiyalarining paydo bo‘lishi, tillarni o‘qitishning tashkiliy shakllarini takomillashtirishni nazariy asoslash va tushunish;

• Tilni o‘qitish metodikasida lingvodidaktika quyidagi vazifalarni bajaradi:
• til o‘qitish jarayonini ilmiy va nazariy jihatdan asoslash;
• konstruktiv-modellashtirish (o‘quv jarayonini takomillashtirish, o‘zgartirish);
• integral (til o‘rganish jarayonini ishonchli asoslash uchun faylasuflar, tilshunoslar, o‘qituvchilar, psixologlar, metodistlar, mutaxassislarining ilmiy yutuqlarini birlashtirish).

• Lingvodidaktikaning asosiy tushuncha va kategoriyalari:
• falsafiy tushunchalar: shakl va mazmun, umumiy va individual, sabab va ta’sir; imkoniyat va voqelik, miqdor va sifat, nazariya va amaliyot, qonun va qonuniyat va boshqalar;
• umumiy ilmiy tushunchalar: tuzilish, funksiya, tashkilot, jarayon, tushuncha, yondashuv, jihat, faoliyat, tamoyil va boshqalar;
• pedagogikaning umumiy tushunchalari: ta’lim, taraqqiyot, tarbiyalash, pedagogik eksperiment, pedagogik jarayon, pedagogik monitoring va h.k.;
• Lingvodidaktikaning o‘ziga xos tushunchalari: tilni o‘qitish, tilni o‘rganish, akademik mavzu sifatida ona tili (va boshqa tillar), o‘quv materiali, o‘quv jarayoni, tilni o‘qitish tamoyillari, usullari va uslublari va boshqalar.

Asosiy adabiyotlar

• Ворожцова И.Б. Основы лингводидактики. Учеб.пособие. – Ижевск, Удмуртский государственный университет, 2007. – 113 с.
• O.R.Roziqov, M.H.Mahmudov; B.R. Adizov, A.R.Hamroyev. Ona tili didaktikasi. Darslik. – Toshkent: Yangi asr avlodi, 2005. 382 b.