Қўлланма педагогика институтларининг юқори курс студент- лари ва ўрта мактаб физика ўқитувчилари учун фойдалидир


Бу ифодадаги ни ип билан белгиласак, (6.3) ифода - епип Е (6.4)


Download 1.66 Mb.
bet21/27
Sana16.06.2023
Hajmi1.66 Mb.
#1517074
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   27
Bog'liq
Azizov mubiw

Бу ифодадаги ни ип билан белгиласак, (6.3) ифода
- епип Е (6.4)
кўринишни олади, бунда ип — электронларнинг бир бирлик майдон кучланганлиги таъсирида шу майдон йўналиши ётган ўц бўйлаб олган тезлигини ифодалаб, одатда, электроннинг ҳаракатчанлиги деб юритилади.
Юҳорида кўрсатилган йўл билан тешнк токи учуи “= ерир Е (6.8)
ифодани оламиз, бу ерда р — тешиклар концентрация- си, ир тешикларнинг ҳаракатчанлиги. (6.4) ва (6.5) га асосан тўлиц омик ток
]-=!> + (««» + А«Р) Е. (6.6)
Хўсусий ярим ўтказгичларда п, = п = р бўлганлиги учун
п + ир) Е. (6.7)
Электрон ва тешикнинг ҳаракатчанлиги бир-бирига тенг •бўлмайди. Ярим ўтказгичларнинг деярли кўп қисми учун ип > ир бўлади.
Аралашмали ярим ўтказгичларда заряд ташувчилар концентрацияси бир-биридан фарқ қилади. Агар ярим ўтказгич л-тип бўлса, ёки тешикли ярим ўтказғич бўлса, Рр'5> пп бўлади. Шунинг учун электронли ярим ўтказгичларда токнинг тешикли ташкил этувчисини ҳисобга олмасак бўлади. У ҳолда
) ® епип Ё. (6.8)
Тешикли ярим ўтказгичларда эса токнинг электронли ташкил этувчисини ҳисобга олмасак бўлади, яъни тўлиқ токни
} — ерирЕ (6.9)
деб олиш мумкин. (6.8) ва (6.9) ифодалардаги п ва р лар тегишли п-ярим ўтказгич ва д-ярим ўтказгичдаги ■ электрон ва тешиклар концёнтрацияси.
Ҳақиқатан ҳам, ярим ўтказгичдан электр токи ўтй- ётганда электрон ва тешикларнинг зичлиги мувозанат ҳолатидаги қийматидан ўзгармайди деб қарасак, унча- лик кучли бўлмаган электр майдонидаги ярим ўтказгйчларда ҳақйқатда ҳам шундай ҳол кузатйлади. Солиштирма қаршилиги 1 ом. м бўлган л-тип германий ярим ўтказгичда электрон токи тешик токига қараганда ўн минг марта катта, /?-тип германий ярим ўтказгичда эса тешик токи электрон токига қараганда, юқорида айтйЛган тартибда, катта қийматга эга бўлади.
Биз кўриб чиққан ярим ўтказгичлардан ўтаётган электр токи электрон ва тешикларнинг электр майдoнида дрейфланиши натижасида вужудга келганлигн сабабли омик ток деб аташдан ташқари дрейф токи деб ҳам юритилади.
Кучли электр майдонларда Ом қонуни бузйладй, яъни ток кучи билан майдон кучланганлиги орасидаги тўғри пропорционаллик бузилиб, кучли майдОн эффекти юзага келади. !

27-§. Диффузион ток




о
°о° о о
о

—Г
пи„Т

заряд ташувчилар инъек- цияланганда ёки бошқа энергетик таъсир орқали ярим ўтказгичнинг бир қисмида заряд ташувчилар ге- нерацияланганда ҳам куза- тилади. Термодинамик му- возанат юз берганга қадар заряд ташувчилар зичлиги катта бўлган жойдан зичли- ги кичик бўлган томонга оқади. Ҳосил бўлган диф-
Агар ярим ўтказгичда аралашма концентрацияси фазовий координаталарнинг функцияси бўлса, электрон ва тешикларнинг зичлиги X, у ва г нинг функцияси бўлади. Шунинг учун бундай ярим ўтказгичларда заряд ташувчилар концентрация градиенти мавжуд бўлиб, ярим ўтказгичда диффузия оқими вужудга келади (34- расм). Бундай ҳолни ярим ўтказгичларда контакт орқали
34- расм. Бир жинсли бўлма-
ган ярим ўтказгичларда диф-
фузион ва дрейф оқимининг
ҳосил бўлиши.


нинг ташкил этувчиси, электронлар учун
. р. с1п
1пх — — ип ах'

к6. 10)
фузион оқим зичлиги, яъни бир секундда бирлик юздан ўтаётган электрон ва тешиклар сони, электрон ва тешиклар концентрацияси градиентига тўғри пропорционал бўлади. Хусусий ҳолда х ўқи бўйича бу: оқим- тешиклар учун
■ <6-")
бўлади. Бунда ва Ор лар тегишлича электрон ва тешикларнинг диффузион коэффициенти (6.10) ва (6-Н) лардаги (—) ишора диффузион оқим йўналиши заряд ташуйчиларининг концентрацияси градиенти йўналишига қарама-қарши эканлигини кўрсатади. Шундай қилиб^ (6.10) ва (6.11) ларда х ўқи бўйлаб йўналган диффузион ток зичлиги учун қуйидаги ифодаларни ола- миз:
электрон токи зичлиги учун

Download 1.66 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   27




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling