Лойиҳа бошқаруви

 
Лойиҳанинг рискини аниқлаш 
Кўриб чиқилаётган бошқарув блокининг кейинги жараёни риск-
ларни аниқлашдир. Уни амалга ошириш жараёнида лойиҳа рисклари 
аниқланади ва ҳужжатлаштирилади. Натижада рискларнинг даражаси 
бўйича жойлаштирилган рисклар рўйхати пайдо бўлиши керак. Фак-
торларни аниқлашда нафақат гуруҳ аъзолари, балки лойиҳанинг барча 
иштирокчилари жалб қилиниши керак. PMBOK қўлланмасида бу 
жараён қуйидагича таърифланган. 
Идентификация барча аниқланган омилларни ўрганиш натижа-
ларига асосланади. Шуни унутмаслик керакки, барча омиллар хам 
аниқланавермайди ва шунинг учун бошқарилиши керак. Лойиҳавий 
режаларни ишлаб чиқиш ва аниқлаштириш жараёнида кўпинча янги 
таҳдид ва риск манбалари пайдо бўлади.
Чизма 16.1. Назорат даражаси бўйича рискларни таснифлаш 

---

 
ЛОЙИҲА БОШҚАРУВИ 
~ 149 ~ 
Ушбу тенденция шундай бўладики, лойиҳа якунланишига қараб, 
эҳтимолий рискли ҳодисалар сони кўпаяди. Сифатли идентификация-
лаш қўлда рискларни батафсил таснифлашга боғлиқ. Фойдали тасниф-
лаш хусусиятларидан бири бу уларнинг бошқариладиган даража-
сидир. 
Назорат қилинадиган белгиларга асосланган лойиҳа рисклари-
нинг таснифи назорат қилиб бўлмайдиган омиллар захирага олиниши 
керак бўлган ишонч учун фойдалидир. Aфсуски, рискларни бошқариш 
қобилияти кўпинча уларни бошқаришдаги муваффақиятни кафолатла-
майди, шунинг учун алмашишнинг бошқа усуллари муҳимдир. Шуни 
таъкидлаш керакки, универсал тасниф мавжуд эмас. Бунинг сабаби 
шундаки, барча лойиҳалар ноёбдир ва муайян рисклар билан бирга-
ликда келади. Бундан ташқари, кўпинча рискларнинг ўхшаш турлари 
орасидаги чизиқни чизиш қийин. 
Таснифлаш типик хусусиятлари қуйидагича: 
• манбалар; 
• оқибатлар; 
• таҳдидларни камайтириш усуллари. 
Биринчи белги аниқ аниқлаш босқичида фаол қўлланилади. Охи-
рги иккитаси риск омилларини таҳлил қилишда фойдалидир. Лойиҳа-
ларнинг рискларини уларнинг омилларининг ўзига хослиги билан 
боғлиқ ҳолда кўриб чиқамиз: 
1. Маҳаллий лойиҳа нуқтаи назаридан ўзига хос таҳдидлар. Маса-
лан, маълум бир технология киритилиши билан боғлиқ рисклар. 
2. Лойиҳани амалга ошириш тури нуқтаи назаридан ўзига хос 
таҳдидлар. Қурилиш, инновация, ИТ-лойиҳалар ва бошқалар 
омиллари ўзига хос хусусиятларга эга. 
3. Ҳар қандай лойиҳалар учун умумий рисклар. Режаларнинг мос 
келмаслиги ёки бюджетни ўрганишнинг паст даражаси ҳақида 
мисол келтириш мумкин. 
Рискни шакллантириш учун саводхонлик идентификациялаш 
учун муҳимдир, унинг манбаси, оқибатлари ва рискнинг ўзи аралаш-
маслиги керак. Ҳужжат икки қисмдан иборат бўлиши керак ва риск 
манбаси ва ҳақиқий таҳдидли ҳодисани кўрсатиши керак. Масалан, 
"лойиҳа бюджетидаги номувофиқликлар туфайли молиялаштириш-
нинг узилиши риски". Таъкидланганидек, лойиҳа рискларининг тур-
лари кўпинча асосий манбаларга бўлинади. Қуйида бундай тасниф-
нинг энг кенг тарқалган версиясининг намунаси келтирилган. 

---

 
ЛОЙИҲА БОШҚАРУВИ 
~ 150 ~