Қўлѐзма ҳуқуқида удк

ка:дик>ка:зик>кезик>кейик>кийик
52
. Қадимги туркий тилда ―оҳу‖ 
маъносини англатувчи кейик сўзидан ташқари ѐввойи маъносини англатувчи 
ка:йик сўзи ҳам мавжуд бўлган ва бу сўз ҳам кейинчалик кийик тарзида 
талаффуз қилиниб кетган. Товушқон сўзи эса ўзбек тилининг изоҳли 
луғатида қуѐн деб изоҳ берилган.
От. Туркий халқлар оғзаки ижодида от тотемига ҳам алоҳида аҳамият 
берилган. Археологик қазилмалар даврида ярми от ва ярми одам шаклидаги 
тасвирий асарларнинг топилиши ҳам отга эътиқоднинг қадимий рамзидир. 
Туркий халқлар қадимдан отларга меҳр қўйган. Отларни ақлли жонивор 
сифатида эъзозлашган. Бу каби қарашларни зардуштийлик динининг 
муқаддас китоби ―Авесто‖да ҳам учратиш мумкин. Унда қайд этилишича, 
ўша даврда от билан боғлиқ бўлган расм-русмлар кўпчиликни ташкил этган. 
Бу жиҳат эр-йигитларнинг куч-ғайратини синовдан ўтказишида ҳам 
аҳамиятли бўлган. Масалан:Лагамзадан- отга суулик солиш, зин задан-отни 
эгарлаш каби дастурлар айнан от билан боғлиқ бўлган. Ўғил болалар 17 
ѐшида мана шу каби ҳунарларни қанчалик ўзлаштиришгани юзасидан 
синовдан ўтишган. Бу эса эр-йигитларнинг ҳаѐтида муҳим босқич саналган. 
ӧтунтум, су: йорытдым, атлат, тәдим. Ақ тәрмәл кәчә ограқлатдым, ат 
узә бинтурә, қарығ сӧкдум, йоқару ат йәтә йадағын, ығач тутуни 
ағтуртум, ӧнгрәки әр. ( Тўнюқуқ 25) ўтиндим, лашкарни йўлга солдим, от 
сол дедим. Ақ тармални кечиб илдам йўлладим, отга миндириб қорни 
кечдим. Ол суб қоды бардымыз, санағалы тушуртумуз, атиғ иқа байур 
әртимиз… кун йәмә тун йәмә йәлу бардымыз. (Тўнюқуқ 27) Ўша сувнинг 
52
O`zbek tilining etimologik lug`ati. Sh. Rahmatullayev Toshkent-2000; 

---

64 
қуйи томонига бордик, лашкарни санагали туширдик, отни буталарга 
бойладик. Кун ҳам тун ҳам елиб бордик.