M. A. Kamenskaya

1.10. NAQSHNI ANIQLASH
Tanib olish nazariyasi 1950-yillarda 60 — yillarning boshlarida (M. M. Bongard, I. M. Gelfand) kibernetika bo'limi sifatida tashkil etilgan va mustaqil matematik yo'nalish ko'lamini qabul qilib, ushbu fan doirasidan tashqariga chiqqan. "Naqshni aniqlash" - bu inglizcha termidan­"pattern recognition"ga tarjima, bu erda"pattern"" naqsh", "obra zets­", "tasvir" degan ma'noni anglatadi. Bu erda tasvir deganda bir-biriga yaqin bo'lgan namunalar to'plami, namunalar sinfi tushuniladi. Vazifa ma'lum bir noma'lum namunani (ob'ekt, hodisa, vaziyat, jarayon) tanib olish va ushbu ob'ektni qaysi sinfga (tasvirga) kiritish mumkinligini aniqlashdir ("noma'lum hayvon mushukmi yoki sichqonmi?»). Shunday qilib, yo'nalish tov, hodisalar, vaziyatlar, jarayonlarning noma'lum ob'ektlarini tanib olish uchun mo'ljallangan qurilmalar va tizimlarning nazariy asoslarini ishlab chiqish va amaliy amalga oshirish bilan bog'liq­[58].
Tan olishning misoli tibbiy­tashxis qo'yishdir. Avvalo, shifokor simptomlarni va kasallik­belgilarini aniqlaydi (2.9 ga qarang), ya'ni­.bemorning ahvoli to'g'risida posterior deb ataladigan ma'lumotlarni to'playdi. Keyin shifokor uni kasallikning o'ziga ma'lum bo'lgan belgilari bilan taqqoslaydi —­institutda o'qish paytida olingan va to'plangan­tajriba natijasida olingan va uning xotirasida mavjud bo'lgan apriori in shakllanishi. Bunday taqqoslash natijasida shifokor bemorning ahvolini aniqlaydi­- u dangasa bo'ladimi yoki yo'qmi, agar u kasal bo'lsa, unda aniq nima, ya'ni.tashxis qo'yadi (kasallikni tan oladi). Tabiiyki,­har bir kasallik haqida apriori in shakllanishi qanchalik ko'p bo'lsa, shifokor o'z xotirasida saqlanishi mumkin, u aniqroq tashxis qo'yishi mumkin. To'g'ri, do'st­точно трудно сказать, в чем состоит процесс сопоставления апо­ma'lum bir bemor haqidagi apo sterior ma'lumotlarini turli kasalliklarning apriori tavsiflari bilan taqqoslash jarayoni nima ekanligini aniq aytish qiyin; boshqacha qilib aytganda,­shifokorlar tashxis qo'yish paytida qanday tanib olish ritmlaridan­foydalanadilar. Ushbu jarayonda bilim, tajriba, pretsedentlar xotirasi, ba'zan esa sezgi, tushuncha (tushuncha) ishtirok etadi.
Какова роль логического и интуитивного в распознавании об­Raza (tashxis qo'yishda) ni aniqlashda mantiqiy va intuitivning roli qanday [58]? Asd odamining sezgi bo'lmasa­, bilish mumkin emas. Darhaqiqat, juda ko'p boshlang'ich belgilar mavjud va ko'pincha ularning kombinatsiyalari (birlashmalari) soni ko'pincha faktorial darajada katta. Mantiqiy yondashuv­bilan, na odam, na kompyuter uchun mavjud bo'lmagan barcha aloqalarni ko'rib chiqish mumkin emas­. Aslida, muhim belgilar va ularning birikmalarini tanlash shifokor tomonidan o'z tajribasi va intuia­yordamida amalga oshiriladi. Hal qiluvchi qoidani shakllantirish uchun biz ham­kerak shifokorning sezgi va dasturchining tezaurusi (yakuniy algoritm qurilgan tilni bilish).
Mantiqiy tanib olish bir qator afzalliklarga ega (lekin ba'zi­kamchiliklari ham bor) [58]. 1) qo'pol kuch sarflashning hojati yo'q, bu jarayonni sezilarli darajada tezlashtiradi. 2) hal qiluvchi qoida o'quv to'plami ichida interpolatsiyani amalga oshirishga imkon beradi. Shu bilan birga, ko'plab belgilar, ob'ektlar, ularning diskret tashxislari­doimiy ravishda o'tadi. 3) ta'lim­to'plamidan tashqarida hal qiluvchi qoidani ekstrapoliro qilish mumkin bo'ladi. Ext­rapolatsiyasi har doim gipotetik elementni o'z ichiga oladi. Agar u o'zini oqlashdan qo'rqsa, unda mantiqiy tan olish og'riqning afzalliklarini beradi.­зывается оправданным, тогда логическое распознавание дает боль­ Agar u oqlanmasa, mantiqiy­tan olish xatoga olib keladi. Noma'lum to'plamdagi ob'ektlarni intuitiv ravishda tanib ^вolishda, odam boshqa o'quv to'plamlariga murojaat qiladi va u erda bir xil hal qiluvchi ilo harakat qiladimi-yo'qligini tekshiradi­. Bu uzoqroq yo'l, lekin ayni paytda ishonchli. 4)­mantiqiy tanib olish takrorlashga imkon beradi, ya'ni.hal qiluvchi qoidani boshqa odamlarga o'tkazish va undan foydalanish, o'rganish bosqichini chetlab o'tish. Bunga tibbiy diagnostika darsliklari misol bo'la oladi. 5) hal qiluvchi qoidani shakllantirishda Matiya ma'lumotlarining yig'ilishi sodir­bo'ladi, uning miqdori kamayadi (chunki tafsilotlar­Sya ni pasaytiradi). Ammo qimmatli ma'lumotlar saqlanadi. Aytish mumkinki, re­soxta qoida intu-ni tanib olish bilan solishtirganda mavhumlikka o'xshaydi­. Bu odam bir vaqtning o'zida bir nechta o'quv to'plamlari bilan shug'ullanganda juda muhimdir. ­Ularning barchasida tanib olish lazzatlari haqida eslash deyarli mumkin emas, ammo hal qiluvchi qoidalarni eslab qolish haqiqatdir.
Shuni ta'kidlash kerakki, mantiqiy tanib olish bilan yangi qimmatli ma'lumotlar paydo bo'lmaydi, faqat idrok­etilgan ma'lumotlar qayta ishlanadi va undan qimmatli ma'lumotlar ajratiladi.