M. A. Sovuq Kognitiv Uslublar

Отличительные признаки Kognitiv uslublarning o'ziga xos belgilari

Shunday qilib, kognitiv uslublar — bu индивидуально-своеобразные способы переработки информации о своем окружении в виде ин­ дивидуальных различий idrok etish, tahlil qilish, ilmiy-tadqiqot institutlarini tuzish, toifalarga ajratish, nima bo'layotganini baholashda dividend farqlari ko'rinishidagi atrof-muhit to'g'risidagi ma'lumotlarni qayta ishlashning individual o'ziga xos usullari восприятии, анализе, структурирова­ нии, категоризации, оценивании . В O'z navbatida, bu individual farqlar ba'zi odatiy formalarni hakllantiradi biz odamlar guruhlari o'xshash va bir-biridan farq qiladigan kognitiv javob (Gauss, 1978). Shunday qilib, kognitiv uslub tushunchasiиспользует­ , bir tomondan, различия в axborotni qayta ishlash jarayonlaridagi individual farqlarni информации va boshqa tomondan, типы odamlarning turlarini в зависимости от особенностей , ularning kog-ni tashkil etish xususiyatlariga qarab belgilash uchun ishlatiladi нитивной .
С Boshidanoq начала статус феноменологии kognitiv uslublar fenomenologiyasining holati определялся с учетом bir qator asosiy fikrlarni hisobga olgan holda aniqlandi:

• 
  индивидуальные различия интеллектуальной деятельности, обозначенные kognitiv uslublar sifatida belgilangan intellektual faoliyatning individual farqlari индивидуальных различий в степени успешности интел­ aqliy metrik razvedka testlari (IQ farqlari shaklida) asosida aniqlangan intellektual faoliyatning muvaffaqiyati darajasidagi individual farqlardan интеллекта (в виде ajratilgan;
  
• 
  kognitiv uslublar, ning o'ziga xos xususiyati kognitiv sohaning bir vaqtning o'zida время рассматривались как namoyon bo'lishi sifatida qaraldi
  

umuman olganda, shaxsiy tashkilot, chunki individual ravishda ma'lumotlarni qayta ishlashning yaxshi ishlab chiqilgan usullari ehtiyojlar, motivlar, faktlar va boshqalar bilan chambarchas bog'liqligini ko'rsatdi;

• 
  kognitiv uslublar, shaxs bilan taqqoslaganda , an'anaviy ravishda tavsiflangan pozitsion jarayonlarning o'ziga xos xususiyatlari , yuqori darajadagi intellektual faoliyat shakli sifatida baholandi, chunki ularning asosiy функция vazifasi endi не столько в получении и обработ­tashqi ta'sirlar to'g'risida ma'lumot olish va ishlashda emasке информации , balki millat koordi va asosiy kognitiv jarayonlarni tartibga solishda edi;
  
• 
  kognitiv uslublar individual adaptatsiya jarayonlarining xususiyatlariga bevosita ta'sir ko'rsatadigan sub'ekt va voqelik o'rtasidagi vositachilar sifatida talqin яние на особенности протекания индивидуальных адапта­ ционных qilingan.
  

Изначальная "Kognitiv uslub" atamasining dastlabki noaniqligi ushbu tushunchaga olib keladigan hodisalarning xilma-xilligida o'zini namoyon qildi. Xususan, kognitiv uslub ostida ular quyidagicha edi:

• 
  kognitiv tashkilot va kognitiv faoliyatdagi barqaror farqlar (Ausubel, 1968);
  
• 
  kognitiv jarayonlarning individual xususiyatlari , turli xil vazifalarni bajarishda turli vaziyatlarda barqaror namoyon разных задач bo'ladi (Solovyov, 1977);
  
• 
  o'zingizning atrofingizni tahlil qilish va tuzishning afzal usuli го окружения (Witkin va boshq., 1974);
  
• 
  kognitiv nazorat printsiplari majmuasi печивающих возможность реалистически-адаптивных форм познавательного , ta'sirchan holatlarni tartibga solish asosida kognitiv aks ettirishning realistik-adaptiv shakllari ehtimolini pishirish ных состояний ( Gardner va boshq, 1959);
  
• 
  профиль aqliy qobiliyat profili (Broverman, 1960);
  
• 
  yuqori darajadagi barqaror xususiyatlar предопределяющие способ взаимосвязи когнитивных способностей и аффектив­ individual xulq-atvor harakatlarida kognitiv qobiliyat va affektiv xususiyatlarning o'zaro bog'liqligini oldindan belgilaydi (Wardell, Royce, 1978) va boshqalar .
  

Kognitiv uslubning turli xil ta'riflari, shunga qaramay имеется некоторый общий знаменатель, связанный с фиксацией , ushbu ruhiy sifatning bir qator o'ziga xos xususiyatlarini aniqlash bilan bog'liq bo'lgan ba'zi umumiy maxrajga отличительных признаков этого психического ega:

1. 
   kognitiv uslub-bu bilim sohasidagi tarkibiy xususiyat знавательной сферы, свидетельствующая об особенностях bo'lib, uni tashkil etishning o'ziga xos xususiyatlaridan dalolat beradi va uning mazmuni bilan bevosita bog'liq emas;
   
2. 
   kognitiv uslub-bu способы получения того ma'lum bir kognitiv mahsulotni olishning individual- o'ziga xos usullari когнитивного продук­ , т. ya'ni инструментальная характеристика интеллектуаль­ . intellektual faoliyatning instrumental xarakteristikasi , uni samarali xarakteristikasiga qarama-qarshi qo'yish mumkin;
   
3. 
   kognitiv uslub, an'anaviy bir xil psixologik o'lchovlardan farqli o'laroq, bipolyar o'lchov bo'lib, в unda которого har bir kognitiv uslub intellektual xatti - harakatlarning ikkita ekstremal shakliga murojaat qilish orqali tavsiflanadi (qaramlik/ dangasalik, impulsivlik/reflektivlik va т. boshqalar shaklida);
   
4. 
   kognitiv uslublarga baholovchi mulohazalar qo'llanilmaydi, так chunki представители того или другого полюса har bir qo'shimcha нитивногоuslubning u yoki bu qutbining vakillariстиля имеют определенные преимущества в тех ситуациях, где ularning individual kognitiv fazilatlari способствуют samarali individual moslashishga hissa qo'shadigan holatlarda ma'lum afzalliklarga ega индивидуальной ;
   
5. 
   kognitiv uslub - bu устойчивая характеристика ta sub'ektlarining barqaror xarakteristikasi bo'lib стабильно проявляющаяся на разных уровнях , u tual faoliyatining turli darajalarida va turli vaziyatlarda doimiy ravishda namoyon bo'ladi;
   
6. 
   kognitiv uslub-bu intellektual xatti-harakatlarning ma'lum bir usulini afzal ko'rish (ya'ni, prin cipe-dagi sub'ekt ma'lumotni qayta ishlashning har qanday usulini tanlashi mumkinпереработки информа­ , ammo u beixtiyor yoki o'zboshimchalik bilan sodir bo'layotgan voqealarni idrok etish va tahlil qilishning ma'lum bir usulini происходящего, в наибольшей мере соответствующий afzal ko'radi, bu uning psixologik imkoniyatlariga eng mos keladi).
   

Aslida, psixologik bilimlarning ushbu sohasida изошла радикальная смена ряда tabiatni tushunishda bir qator pozitsiyalarning tubdan o'zgarishi haqida gap boradi в понимании природы
individual intellektual farqlar. Asrning intellektual imkoniyatlarini baholash mezonlari qayta ko'rib chiqildi. Те, кто получал низкие оценки Standart test muammolarini hal qilishda past baho olganlar решении стандартных тестовых задач, intellektual qobiliyat nazariyalarida (in tellect) intellektual jihatdan qobiliyatsiz deb tan olingan. Kognitiv uslublar nazariyalarida, aksincha, har qanday kognitiv uslubning namoyon bo'lish darajasining har qanday ko'rsatkichi стиля — это "yaxshi" natija ekanligi ta'kidlangan, chunki как мера выраженности u yoki bu uslub qutbining zo'ravonligi o'lchovi ma'lum bir odamning intellektual moslashuvining samaradorligini tavsiflaydi .ob'ektiv voqelik talablariga. Boshqacha пафос когни­ qilib aytganda, kognining TIV-stilistik yondashuvining pafoslari заключался в попытке ввести безоце­ ночный insonning intellektual imkoniyatlariga tungi nuqtai nazarni kiritishga urinish на интеллектуальные возможности edi.
Intellektual faoliyatning uslubiy xususiyatlarining alohida maqomi ularning individual xulq-atvorni tartibga solishdagi alohida rolini tan olish bilan bog'liq bo'lib , uslubiy yondashuv shaxsning tushuntirish nazariyasining variantlaridan biri sifatida qaraldi. Bundan tashqari, kognitiv uslublar nazariyasida sme щался на проблему индивидуальности (уникальности) челове­ ческого разума в виде признания существования у har bir che lovekning dunyo bilan kognitiv aloqani tashkil etishning individual-o'ziga xos usullari mavjudligini tan olish shaklida inson ongining individualligi (o'ziga xosligi) muammosiga способов организации познавательного e'tibor qaratdi. Uslub podxo doirasida ha, aslida, har qanday odam haqida: "har bir kishi o'ziga xos tarzda aqlli"deb aytish mumkin edi .
Va nihoyat, prinzi stilistik tadqiqotlarda был разработан принци­ yangi uslubiy vositalarni ishlab chiqdi. Ilgari intellektual faoliyatdagi individual farqlarni o'rganish asosan muammolarni hal qilish usuli (birinchi navbatda test) asosida amalga oshirildi. Uslubni o'rganishda mavzu odatdagi ma'noda muammolarni hal qilmadi. Unga предлагалась достаточно простая ситуация без каких-либо жест­ berilgan shartlar, talablar va vaqt cheklovlariga ishora qilmasdan, mavzu выбрать o'zining eng qulay va tabiiy javob variantini tanlashi mumkin bo'lgan ochiq turdagi ko'rsatmalar bilan juda oddiy vaziyat taklif удобный и естественный qilindi (ob'ektlarni o'z xohishiga ko'ra guruhlarga ajratish нию, высказать свое , berilgan vaziyat to'g'risida o'z fikrlarini bildirish, о заданной ситуации, qabul qilish).
42 kognitiv stilva
решение в своем tabiiy vaqt tezligida qaror qabul qilish va h .k.). Chap tadqiqotda shaxsning Dual natijasini baholash uchun standartlar mavjud emas edi. Mavzuni u yoki bu kognitiv uslubning ikkita qutbidan biriga bog'lash median kabi mezon asosida amalga oshirildi ( ma'lum bir uslub parametrining gorizontal o'qida Diananing chap tomonidagi barcha ko'rsatkichlar ushbu kognitiv uslubning bitta qutbi, o'ngda — как другой uning boshqa qutbi sifatida aniqlandi ).
Boshqacha qilib aytganda, agar ikki tomonlama intellektual tafovutlarni an'anaviy o'rganishda sub'ekt ataylab ma'lum bir ob'ektga aylangan bo'lsa, unda tashqi tomondan juda qattiq o'qqa tutilgan bo'lsa, u holda uslubiy tadqiqotda sub'ekt выступал в качестве субъекта, имевшего возможность продемон­ eksperimental vaziyatni idrok etish, tahlil qilish va Inter-pretatsiya qilishning o'ziga xos usullarini namoyish etish imkoniyatiga ega bo'lgan sub'ekt sifatida претации экспериментальной harakat qildi.
Наряду с несомненными достоинствами методики диагности­ Kognitiv uslublarni diagnostika qilish metodologiyasining shubhasiz afzalliklari bilan bir qatorda, juda muhim bo'lmagan holatlar mavjud edi. Stilistik usullarda aqlning an'anaviy psixometrik testlaridan farqli o'laroq , yuqorida ta'kidlab o'tilganidek, me'yorlar bekor qilindi. Ommaviy axborot vositalari kabi mezondan foydalanish на, приводило jiddiy uslubiy qarama-qarshilikka olib keldi: несение испытуемых данной выборки на горизонтальной шкале chunki ushbu namunadagi sub'ektlarni tegishli kognitiv uslubning qutblari bo'yicha gorizontal shkalada olib borish ( foydalanish / polenezdaviylik,impulsivlik/reflektivlik, толерантности/нетолерантности haqiqiy bo'lmagan tajribaga nisbatan bag'rikenglik/bardoshlik опыту va boshqalar)смысл, поскольку испытуе­ . uslub xususiyatlari faqat uning namunasi doirasida.


¹ Подробное описание методики "kiritilgan raqamlar" texnikasining batafsil tavsifi см. в главе uchun 2-bobga qarang.
Ushbu turdagi uslubiy muammolarni hisobga olgan holda, G. Klaus счел возможным высказать предположение, что uslubiy metodologiyalar не предназначены для цели постановки dividend tashxisini qo'yish uchun mo'ljallanmagan , aksincha, образования aql-idrok faoliyatidagi individual farqlarning psixo-gik mexanizmlarini o'rganishda eksperimental guruhlarni shakllantirish uchun ishlatilishi mumkin deb taxmin qilish mumkin deb hisobladi гических механизмов индивидуальных различий интеллекту­ альной деятельности (Clauss, 1978).
Shunga не qaramay следует , shuni tan что в рамках проблематики olish kerakki, kog ibtidoiy uslublari muammolari doirasida , ehtimol, birinchi marta unipolyar psixologik o'lchovlardan bipo laral o'lchovlarga va shunga mos ravishda daraja mezonlaridan (past — yuqori ko'rsatkichlar) tipologik (bir turdagi ko'rsatkichlar — boshqa turdagi ko'rsatkichlar) individual in-ni baholashda o'tish imkoniyati e'lon qilingan.tellektual imkoniyatlar. Va nihoyat, менении biz diagnostika tadqiqot sxemasining o'zgarishi haqida gapirishimiz mumkin . Agar в an'anaviy psixodiagnostikada individual natija оценивался по принципу «сравнение с "boshqalar bilan taqqoslash" tamoyili bo'yicha yoki по prin CIP tomonidan ципу «сравнение с "ishlash standarti bilan taqqoslash" asosida baholangan bo'lsa, unda в uslubda ис-
, yangi uslubiy pozitsiya taklif qilindi:" mavzuni испытуемого с o'zi bilan taqqoslang ".
Biroq, vaqt o'tishi bilan uslubiy yondashuv vakillarining optimizmi (ham xorijiy, ham mahalliy psixologiyada) sezilarli darajada pasayib ketdi, chunki по мере накопления эмпириче­ empiriche bu ma'lumotlarni to'plaganligi sababli данных пришлось столкнуться с целым , u bir qator anti-chi bilan to'qnashishi kerak edi. Ushbu qarama-qarshiliklarning mohiyatini tushunish uchun biz aniq uslublar kog diagnostikasi usullari va uslubiy tadqiqotlar sohasidagi aniq faktlar bilan batafsil tanishishimiz kerakиз области стилевых . Takror aytaman, kognitiv uslublarning mohiyatini tushunish va uslubiy yondashuv istiqbollarini faqat на основе тщательного и последовательного ретроспективного ilmiy va adabiy asosiy manbalarni va uslubiy fenomenologiyaning asosiy shakllarini sinchkovlik bilan va izchil retrospektiv tahlil qilish asosida baholash основных форм стилевой mumkin.
Zamonaviy xorijiy va mahalliy adabiyotlarda siz ikki o'nga yaqin turli xil bilim uslublarining tavsifini topishingiz mumkin. Прежде Avvalo остановимся на описании тех ког­ , biz uslubiy yondashuv fenomenologiyasining asosini tashkil etadigan aniq uslublarning xususiyatlarini tavsiflashga to'xtalamiz. стилевого подхода.

1. 
   Foydalilik / jinsiy bog'liqlik.
   
2. 
   Tor / keng диапазон ekvivalentlik diapazoni.
   
3. 
   Torlik / kenglik toifasi.
   
4. 
   Qattiq / moslashuvchan kognitiv nazorat.
   
5. 
   Толерантность/нетолерантность к Haqiqiy bo'lmagan tajribaga nisbatan bag'rikenglik/murosasizlik .
   
6. 
   Fokuslash / skanerlash nazorati.
   
7. 
   Tekislash/keskinlashtirish.
   
8. 
   Dürtüsellik / reflektivlik.
   
9. 
   Aniq / mavhum kontseptualizatsiya.
   
10. 
    Kognitiv soddalik / murakkablik.
    

Bizning vazifamiz kognitiv uslublarning muammolarini asl nazariy va empirik asoslarida takrorlashdir. Ushbu bobning maqsadi turli xil kognitiv uslublarning diagnostika usullarini dastlab e'lon qilinganidek tavsiflash, shuningdek ularni qo'llash sharoitida to'plangan empirik natijalarni bayon qilishdir. Muammoni tahlil qilishning ushbu bosqichida претаций и комментариев с тем, чтобы не помешать выстраива­ biz "ob'ektiv pozitsiya" deb nomlangan g'oyani yaratishga xalaqit bermaslik uchun Inter-pretatsiyalar va izohlardan voz kechishga harakat qilamiz представления о так называемом «объективном положении
"tashqi kuzatuvchi pozitsiyasidan. Albatta, ushbu materiallar bilan bog'liq muammolar davom etar ekan, ba'zi savollar tug'iladi. Ammo ular asta-sekin to'planib qolsin, shunda o'quvchi nafaqat ту современной kognitiv uslublar psixologiyasidagi ushbu zamonaviy vaziyatni keskin his qilish, balki tobora kuchayib borayotgan kelishmovchiliklar va nutqlarning dastlabki sabablarini tushunish imkoniyatiga ega bo'ladi.