M. Dáwletov, Sh. Allaniyazova, D. Seytqasımov, A. Dáwletova

Russha
Qazaqsha
Túrkmenshe
teńiz
dengiz
море
теңiз
deñiz
kól
kól
озеро
көл
köl
apatshılıq
ofat
стихия
апатшылық
ahyrzaman
duzlı
tuzli
соленый
тұзды
duzly
samal
shamol
ветер
жел
şemal
shól
chól
пустыня
шөл
çöl
qurǵaqlıq
quruqlik
суша
құрғақтық
guraklyk
2 — Qaraqalpaq tili, 8-kl

---

18
dárya
daryo
река
дария
derÿa
maydan
maydon
площадь
алаң
meÿdan
jaǵa
qirǵoq
берег
жаға
kenar
tereńlik
teranlik
глубина
тереңдiк
çuññurlyk
tolqın
tólqin
волна
толқын
tolkyn
quw
oqqush
лебедь
аққу
ak guş
kespe
bólak
кусок
кеспе
bölek
TURAQLÍ SOZ DIZBEKLERI
Eske túsiriń: Eki yamasa birneshe sózlerdiń dizbe-
ginen turıp, ańlatatuǵın mánisi bir sózge barabar 
dizbek turaqlı sóz dizbegi yamasa frazeologizm dep 
ataladı. Mısalı: Iyt ólgen jer (alıs), kóz saldı (qaradı), 
kózdi ashıp jumǵansha (tez) hám t.b.
20-shınıǵıw. Sózlikten paydalanıp, berilgen turaqlı sóz dizbek-
lerine sinonim sózlerdi hám antonimlerdi tabıń.
1. Ókshesi kóteriliw. 2. Qarasın batırıw. 3. Túyeniń ústi-
nen iyt qabıw. 4. Ala jipti kesisiw. 5. Júzikke qas qondır-
ǵanday. 6. Qası-qabaǵına qaraw. 7. Kóz benen qastıń ara-
sında. 8. Túbine duz egiw. 9. Tisinen shıǵarmaw. 10. Qasa-
rısqan jerden qan alıw. 11. Ayaǵına qoz basılıw. 12. Qas 
qoyaman dep kóz shıǵarıw. 13. Pıshaq keskendey qoyıw. 14. 
Tis qaqqan. 15. Tili tıǵılıw. 16. Awızı bos. 17. Ishi janıw.
21-shınıǵıw. 1-tapsırma. Berilgen turaqlı sóz dizbeklerin oqıń 
hám olardıń qanday dara sózlerdiń mánisin berip kelgenin túsin-
diriń.
Bawır basıw, kóz ushında, júrek jalǵaw, qulaq aspadı, 
iyne menen qudıq qazıw, pıshaq arqası, kirpigi ayqaspadı.
2-tapsırma. Atalǵan turaqlı sóz dizbeklerin keltirip, gápler 
dúziń.

---

19
Ú l g i :  Qulaq túriw. Baxtiyar anasınıń gáplerine qulaq 
túrip otırdı.
22-shınıǵıw. Berilgen tekstten turaqlı sóz dizbeklerin tabıń. 
Olardı ózińizdiń ana tilińizdegi variantları menen salıstırıń.
1. Sóytip, birew óliwge tayarlanıp atırsa, pisin qurtıp, 
poezd pıs-pıs-pıs etip toqtap atır. 2. Onıń bir aqsham jıllı 
jerde jatıp ház etermen degeni bolmadı, tez ketpese anaw 
kisi kelip, tutıp beretuǵınday kórine berdi kózine. 3. Hayal 
jarılarǵa jan tappay jabıǵıp qalǵan ba: «Ja-aq aǵa, kesgellem 
jibermeymen», — dep gápin dawam ete berdi. 4. Taza japqan 
zaǵaradan enapattay nan, eki qaǵaz shay, bir qadaqtay gelle 
qant berip, xoshlasıwǵa kózi qıymay, izinen baladay bozlap 
jılap qaldı. 5. Ózi de bastan ótkenleriniń jeńil-jelpisin tiyip-
qashıp ǵana ayttı. 6. Bunıń ózi nárse qızbaytuǵın, qoy 
awzınan shóp almaytuǵın, qaqań-soqań menen de isi joq. 
7. — Bir aydan qırta-qırt paxta baslanadı, sonnan burın oqıp 
qalıń, onnan soń qolıńız tiymey qaladı, — dep qıstastıradı 
Mádiyar bileklerin. 8. — Neǵıp júrgenińizdi siz ózińiz bilesiz, 
bunı men betińizge baspayman. (Sh. Seytov)
23-shınıǵıw. Turaqlı sóz dizbekleriniń óz ana tilińizdegi 
variantların tabıń. Olardıń qatnasında gáp dúziń.
1. Awzınan aq iyt kirip, qara iyt shıǵıw. 2. Párwayı 
pánseri. 3. Qısqa jip gúrmewge kelmew. 4. Sózin jutıw. 
5. Jelkesiniń shuqırın kórsetiw. 6. Úskini quyılıw. 7. Asıǵı 
alshı. 8. Kóz jumıw. 9. Ala jipti kesisiw. 10. Salısı suwǵa 
ketiw. 11. Ayǵa qolı jetiw. 12. Bir awızdan. 13. Kózdi ashıp 
jumǵansha. 14. Háp zamatta. 15. Eki joldıń ortasında.
16. Sabır kesesi tolıw. 17. Kúlin kókke ushırıw.