M. Dáwletov, Sh. Allaniyazova, D. Seytqasımov, A. Dáwletova

GÁPTIŃ KIRIS AǴZASÍ HÁM KIRIS GÁP 
176-shınıǵıw. Berilgen gáplerdi oqıń. Qara hárip penen ja-
zılǵan sózlerge dıqqat etiń. Olardıń gáptiń basqa aǵzalarınan 
ózgesheligin aytıń.
1. Irastan da, olarǵa seniń ilimiń, meniń qara kúshim 
kerek! 2. Tilekke qarsı, ol kisi búgin joq. 3. Bálkim, biraz 
sózlerdi umıtqan shıǵarman. 4. Álbette, baydıń kewlindegi 
adamdı tabıwı dárkar. (T.Q.) 5. Múmkin, kelip te qalatuǵın 
shıǵar. 6. Itimal, búgin túnde islewge tuwra keledi. (Ó.X.)
Sóylewshiniń gáptegi pikirge jeke óziniń qatnasın 
bildiretuǵın sózlerge kiris aǵza delinedi.
Kiris aǵza xızmetin modal sózler hám basqa da 
mánili sózler atqaradı. Mısalı: 1. Aqırı, kemege min-
genniń janı bir emes pe, el degen atımız bar. (Ó.X.) 
2. Aǵa sultan joq jerde men aǵa sultanman, awa. 
(K.M.) 3. Bilmedim, ol da Temirbekler menen ket-
ken be, qalay? (T.Q.) 4. Demek, heshkim tanımaydı. 
(A.Bek.)
Kiris aǵzalar eki yamasa birneshe sózlerdiń dizbegi 
arqalı da bildiriledi. Mısalı: Shınına kelgende, ol 
albırap turǵan joq edi. (Ó.A.) Bir sóz benen aytqanda, 
apamnıń jumısı aǵamnıń jumısınan da ańsat emes edi.
9 — Qaraqalpaq tili, 8-kl

---

130
177-shınıǵıw. Álbette, menińshe, durıs, awa, mine kiris sóz-
leriniń hárbirine yadtan bir gápten gáp dúzip jazıń.
Úlgi: Durıs, onıń aytqan áńgimeleri shınlıqqa keledi.
Kiris aǵzalar tómendegi mánilerdi bildiredi
Mánileri
Kiris aǵzaları
1) Isenim, tastıyıqlaw hám 
maqullaw
Haqıyqatında, shınında, álbette, 
sóz joq, durıs
2) Boljaw, gúman etiw, shama-
law
Múmkin, bálkim, shaması, iti-
mal, sirá
3) Quwanıw, qıynalıw, ókinish, 
tańlanıw
Meniń baxtıma, tilekke qarsı, 
bárekella, átteń, háy, haw
4) Bayan etilgen pikirdiń kim-
ge tiyisli ekenligin, deregin bil-
diredi 
Menińshe, 
meniń 
oyımsha, 
bayqawımsha, onıń aytqanına 
qaraǵanda
5) Sóylewshiniń pikiriniń tár-
tibin, juwmaǵın, baylanıslılıǵın 
bildiredi
Birinshiden, ekinshiden, bir ja-
ǵınan, aqırı, demek, solay etip, 
qısqası, mısalı
6) Sóylewshiniń pikirin esker-
tiw, názer awdarıw mánilerin 
bildiredi
Aytpaqshı, 
aytqanday, 
qáne, 
mine, qánekey
7) Maqullaw 
hám 
biykarlaw 
mánisinde keledi
Awa, joq, qoy, qoyshı, jaraydı
178-shınıǵıw. Kóshirip jazıń. Kiris aǵzalardı tawıp, astın 
sızıń, olardıń qanday mánide ekenin hám qanday sóz shaqabı-
nan bolǵanın aytıń.
1. Joq, onnan heshqanday direktor shıqpas edi. (T.Q.) 
2. Demek, teńizge baratırsań. 3. Menińshe, teńiz astınan 
bosaǵan jerlerge házirshe qol urıwdıń keregi bolmas. (T.Q.) 
4. Shınında, awıl adamları jazda demalısqa shıǵıwdı qále-
meydi. (T.Q.) 5. Haslında, bizler kóp jıllardan berli qoń-
sımız. 6. Jaqsısı, men saǵan bir ápsana aytıp bereyin. 
(T.Q.) 7. Qáne, bul máselege buxgalter ne der eken.
8. Qudayǵa shúkir, bul qurlı aman ekensizler. 9. Ilayım, 
Araldı saqlap qalıwdıń jolı tabılǵay! (T.Q.)

---

131
Sóylewshiniń óz pikirine qosımsha pikir bildirip 
kelgen gáplerge kiris gáp delinedi. Mısalı: Óziń