135
Túrkmenge
namalas etken,
Ǵardashı kóp tuwısqanlıq.
Qazaqlarǵa tay soyǵızǵan,
Qırǵızlarǵa qoy soyǵızǵan,
Úy tiktirip, bas qoyǵızǵan,
Tuwısqanlıq, tuwısqanlıq.
(
I. Yusupov)
KIRIS AǴZA HÁM KIRIS GÁPLERDIŃ
INTONACIYASÍ
Gáptiń kiris aǵzaları tiykarǵı gáptegi aytılǵan
pikirge sóylewshiniń hár túrli modallıq, emocionallıq,
maqullaw hám biykarlaw t.b. sıyaqlı qatnasların
bildi-
redi. Olar gáptiń ulıwmalıq mazmunı yaki onıń bir
aǵzası menen mánilik jaqtan ǵana baylanısadı. Gáp
ishinde pauza arqalı bólinip aytıladı. Mısalı: 1.
Bál-
kim, ol úydiń átirapın aylanıp júrgen shıǵar. (
T.Q.)
2.
Múmkin, eliw centnerden de asar. 3.
Qısqası, paxta
ushın gúreste dáslepki jeńiske qádem attı. 4.
Awa,
ózimniń barǵım keldi. 5.
Joq, keliwi múmkin emes.
(
Ó.X.) 6.
Alla bárekella, o biysharanıń halı neshik
bolar eken. (
T.Q.)
Kiris gápler dúzilisi jaǵınan kiris aǵzaǵa qaraǵanda
keńeyip, gáplik belgige iye boladı. Olar tiykarǵı gápten
intonaciya arqalı bólinip aytıladı. Mısalı:
Ózińiz bile-
siz, qánigeler tańlaw bas másele bolıp otır.
Nesibeli
aytqanday, ol awıl keńestiń xatkeri bolıp shıqtı. (
Ó.X.)
Kiris gápler quramı jaǵınan eki bas aǵzalı hám bir
bas aǵzalı bolıp keledi. Mısalı:
Ózim bilemen, olardıń
zeynine tiymey, jasırın ruqsat berip qoyıppan.
Bilemen,
shoshańlap táǵı da gápti ózi baslaydı. (Sh.S.)
Durısın
Do'stlaringiz bilan baham: