M. Dáwletov, Sh. Allaniyazova, D. Seytqasımov, A. Dáwletova

dóńistiń ústine qonaqlay basladı. (Sh.A.) Bul jerde de 
qarawıl bar edi. (Ó.X.) 
Hal feyil, kelbetlik feyil hám atawısh feyilleriniń 
basqarıwıdaǵı toplamlardan bolǵan pısıqlawıshqa keńey-
tilgen pısıqlawısh delinedi. Mısalı: Ol óziniń tuwılǵan
Shıbıqlı awılında oqıp júrip, miynet etiwge qızıqsındı. 
Kewlimjay qurılısqa jumısqa kelgende sarras on jeti 
jasta edi. (S.Á.)
85-shınıǵıw. Oqıń. Jay hám qospa pısıqlawıshlardı tawıp, 
qanday sózlerden bolǵanın hám bir-birinen ózgesheligin aytıń.
1. Jawın azannan keshke shekem quydı da turdı, biraq, 
eń keyninde keshke qaray tındı. 2. Házir ǵana jawın me-
nen juwılǵan ashıq kók aspanda quyash jarqırap shıǵa 
keldi. (M.K.) 3. Shańǵıt jaqın kóringen menen kem-kemnen 

---

65
alısladı. 4. Topar-topar qız-jigitler átkónshek betke baratırsa, 
birewler uydır-juwdır bolıp qaytıp baratır. (T.Q.) 5. Mine, 
onnan beri otız jılǵa shamalas waqıt ótti. (K.S.) 
86-shınıǵıw. Berilgen gáplerdi kóshirip jazıń. Keńeytilgen 
pısıqlawıshlardı tawıp, astın sızıń hám sorawların qoyıń.
1. Iri torańǵıllar, Juwan ermanı jıńǵıllar izshilerge jol 
siltegendey artta qalıp baratır. 2. Jagalagı Jumagúldi kórip 
olar irkildi. 3. Jańaǵı bir nárselerden qorqqanınan onıń 
eki dizesi qalt-qalt etedi. 4. Shay-suw iship bolǵannan soń 
bizler awıldıń baǵına kettik. 5. Hárkim óz jumısın sapalı 
etip orınlawǵa umtılǵan. 6. Seydaxmet bolsa tońlap qalǵan 
motorlardı jılıtıw ushın suw qaynatatuǵın ıdıstı alıp júrdi.
§ 14. Til ósiriw
BERDAQ ǴARǴABAY ULÍ
Ataqlı qaraqalpaq shayırı Berdaq Ǵarǵabay ulı XIX 
ásirde jasadı. Berdaq jas waqtınan awır turmıstıń barlıq 
qısıwmetlerin bastan keshiredi. On jasqa shıqqanda ata-anası 
ólip, jetim qaladı. 
Berdaq mediresede oqıp sawatın ashqan hám óz waq-
tında bilimli, sawatlı adamlardıń biri bolǵan. Ol óz 
dáwiriniń basqa da úlken shayırları sıyaqlı bilimin óz betin-
she tereńletken, kóp úyrengen hám qatıqulaq adamlardıń, 
talant iyeleriniń shıǵarmaların jaqsı bilgen hám ózlestirgen. 
Onıń shayırlıq talantın jetilistiriwde ataqlı qaraqalpaq shayır-
ları Kúnxoja, Ájiniyaz hám tuwısqan xalıqlardıń shayır-
larınıń da úlken tásiri bar. 
Berdaq qaraqalpaq xalqınıń klassik shayırlarınan esapla-
nıp, kóp kórkem, ólmes ádebiy shıǵarmalardı dóretti. Onıń 
jazǵan shıǵarmaların pútkil qaraqalpaq xalqı súyip oqıydı. 
Berdaqtıń shıǵarmaları basqa xalıqlardıń tillerine de awdarıl-
ǵan. 
Berdaq hámme waqıt zulımlıqqa qarsı gúresken. Ol 
xalıq ushın xızmet etken. Xalıq ta onı súygen hám húrmet 
qılǵan.
5 — Qaraqalpaq tili, 8-kl

---

66
Qaraqalpaq tilin úyreniw ushın Berdaq dóretken shıǵar-
malardı tereń úyreniw jáne jaqsı biliw kerek. Sebebi onıń 
qosıqları ápiwayı, sap qaraqalpaq tilinde jazılǵan.