M. F. Ziyayeva xirurgik kasalliKlar bilan og‘rigan va intensiv terapiyani o‘tayotgan beMorlarda HaMsHiraliK parvarisHi

Yurakni bilvosita (yopiq) massaj qilish. Bu usulda yurak 
to‘sh suyagi bilan umurtqa pog‘onasi o‘rtasida bosiladi, natijada 
qon yurakdan kichik va katta qon aylanish doiralari tomirlariga 
o‘tadi, yurak bo‘sh qo‘yilgandan keyin devorlari yozilib, 
bo‘shliqlariga qon qaytadan to‘planadi. Shu usulda sun’iy yo‘l 
bilan qon aylanishini vujudga keltirib, organizmning hayoti uchun 
muhim organlarning ishini tiklash mumkin bo‘ladi. Natijada 
yurak muskullari qon bilan ta’minlanadi va yurak muskullari 
mustaqil qisqarishi mumkin.
Harakat ketma-ketligi:
bemor qattiq, tekis yerga, chalqancha yotqiziladi; 
–
to‘sh suyagining uchidan 2 barmoq yuqoriga (to‘sh suya-
–
gining pastki qismiga) bir qo‘l kafti, barmoqlar uchi bemor 
badaniga tegmaydigan qilib qo‘yiladi;
ikkinchi kaft birinchisining ustiga qo‘yiladi, qo‘llar tirsak 
–
bo‘g‘imlarida yozilgan bo‘lishi kerak;
yordam ko‘rsatayotgan odam to‘shni turtkisimon bosib, uni 
–
umurtqa pog‘onasi yo‘nalishi bo‘yicha 3–5 sm ga siljitadi;
qo‘l zarb bilan ko‘krakka bosilgandan so‘ng ko‘krakdan 
–
ajratmasdan tez bo‘shashtiriladi;

---

198
turtkilar soni daqiqasiga 70–80, yosh bolalarda 100–120 
–
marta bo‘lishi kerak;
yurak to‘g‘ri va o‘z vaqtida massaj qilinsa, to‘shni har gal 
–
bosishda uyqu va son arteriyalarida puls paydo bo‘ladi, 
bemorning ko‘z qorachig‘i torayadi va terisi qizaradi;
yurak 10–15 daqiqa davomida massaj qilinib, sun’iy nafas 
–
oldirib ko‘rilganidan keyin yurak faoliyati tiklanmasa 
(ko‘z qorachig‘i kengligicha qolsa, yorug‘likka reaksiya 
bermasa), biologik o‘lim sodir bo‘lganligini ko‘rsatadi va 
muolaja to‘xtatiladi.
ESLATMA: ko‘krakni qisish vaqtida bosimni ko‘paytirish 
uchun gavda og‘irligini qo‘lga solish kerak. 10–12 yoshgacha 
bo‘lgan bolalarda yurakning tashqi massajini faqat bir qo‘l bilan, 
chaqaloq bolalarda esa 2 ta barmoq uchi bilan o‘tkazish kerak.