M j o r a y e V, J. E s h o n q u L o V

ushbu m aqolni 
keltirar ekan, “bu maqol o ‘z elini, urug‘ini yoki 
m am - 
lakntini 
yomonlovchilarga qarata aytiladi” (“Devon”, Indeks-lug‘at, 
12-bet) 
deb qayd qilgan. “Devon”da dangasalik va tanballik (“Er- 
maguga bulul yuk bo ‘lur”, y a’ni “Yalqovga bulut soyasi ham yuk 
b o'lar”), 
mehnatsevarlik {''Yazin qatig‘lama, qishin sevnur”, ya’ni 
"Yozda 
mehnat qilgan kishi qishda sevinar”), do'stlik va hamjihatlik 
("Yalng'uz qaz utmas”, y a’ni “YoIg‘iz g‘oz sayramas” yoki uKen- 
%a\hlik hilik uzlashur, kengashsiz bilig о ‘prashur”, ya’ni “Maslahatli 
InIi bitadi, bemaslahat ish yitadi”), mardlik, botirlik, jasurlik С A Ip 
yog ida, alclniqJag 4da'\ y a’ni “Botir dushman bilan to‘qnashganda, 
yuvosli tirishishda sinaladi”), donolik {“Alp cherikda: bilga tirikda”, 
yn’ni “ Botir jangda sinaladi, dono - majlisda”) va boshqa ko‘plab
21

---

mavzularga doir maqollar uehraydi. Bu esa X-XI asrlarda yasha- 
gan ajdodlarimiz qo‘lIagan maqollar mavzu jihatidan rang-barang 
bo‘lganligidan dalolat beradi,
“Devon”dagi paremiologik materiallar xalq maqollarining gene- 
tik ildizlarini aniqlash, maqol janrining kelib chiqish tarixi va tadrijiy 
rivoji bosqichlarini o ‘rganish, maqollarning badiiy shakli va mazmu- 
niy xususiyatlaridagi o ‘zgarishlami tadqiq etishda muhim ilmiy qim- 
matga ega.
Xullas, XI asrning yirik filolog olimi Mahmud K oshg‘ariy turkiy 
qabilalar shevasiga oid lisoniy manbalarni to‘plash barobarida, xalq 
maqollari, hikmatli so‘zlar, qo‘shiqlar, mif, afsona, rivoyat va naql- 
lar, shuningdek, urf-odat va marosimlar, xalq qarashlari, e ’tiqodiy in- 
onchlar hamda mifologik tasaw urlarga doir boy materiallarni yozib 
olgan.
Xalqimizning betakror ijodiy salohiyatini yuksak qadrlagan 
Alisher Navoiy ham o ‘z davri folklorining deyarli barcha janrlariga 
oid qadriyatlardan samarali foydalangan. Shu bois, shoir asarlarida 
XV asr o ‘zbek folklorining janrlar tizimiga doir afsona, qissa, ri­