M j o r a y e V, J. E s h o n q u L o V

voyat, ertak, hikoyat, doston, ulug‘ ir, ayoIg‘u, qo‘shiq, surud, 
o‘zraog‘, chang, changa singari atamalar ko‘p q o ‘llanilgan.
«Turk ulusi, bataxsis chig‘atoy xalqi aro shoyi’ avzondurkim, alar 
surudlarin ul vazn bilan yasab, majolisda aytish»larini qayd qilgan 
shoir XV asr o‘zbek marosim folklorida changa deb atalgan qo‘shiq 
turi mavjudligi xususidaquyidagi qimmatli m a’lumotni bayon qilgan: 
“Yana changidurkim, turk ulusi zufof va qiz ko‘churuv to ‘ylarida ani 
ayturlar, ul surudedur bag‘oyat muassir va ikki nav’dur. Bir nav’i 
hech vazn bila rost kelmas va bir nav’ida bir bayt aytilurkim, munsa- 
rihi matviyi mavquv bahridur va yor-yor lafzini radif o sm ig ‘a maz- 
kur qilurlar”.7
Alisher Navoiy asarlarida roviy, rivoyatchi, qissaf»o‘y, qissaxon, 
qissapardoz, go‘yanda, yirov, o‘zon kabi folklor ijrochilari nomini
7 Алишер Навоий. Мезон ул-авзон. Ун беш томлик. - Тошкент,
1 9 6 7 ,180-бет.
22

---

hllilinivchi atamalar ham keltirilgan. Bu m a’lumotlar o ‘zbek folklori 
jtmilarining tarixiy asoslari va taraqqiyotini o‘rganishda muhim qim- 
inntgn ega.
Shwningdek,o'zbek folklori namunalarining yozib olinishi tarixida 
/.tthii idilin Muhammad Boburning «Boburnoma» asarida keltirilgan 
rivoyalhir, Criilxaniyning «Zarbulmasal»iga kiritilgan xalq maqollari 
vn naqllar, Shayx Sulaymon Buxoriyning «Lug‘ati chig‘atoyi vatu r- 
kiy usmoniy» asarida so‘zlar mag‘zini izohlash maqsadida keltiril­
gan xnlt| qo'shiqlarining parch^iri, Muqimiyning xalq og‘zaki ba­
diiy ijodidagi qo'shiqlar uslubida yozgan «Sayohatnoma» asari ham 
muhim o'rin tutishini qayd etish kerak bo‘ladi.
Jalionning turli mamlakatlarida folklor bilan shug'ullanuvchi har 
xil ilmiy jamiyat va uyushmalar ham tashkil etilgan. Masalan, 1878- 
yilda Angliyada L.B.Gomm, E.Taylor, J.Frezerlar tashabbusi bilan 
«b'olklorshunoslar jamiyati» tuzilgan. 1911-yilda fin folklorshunos- 
lik nmktabining asoschilaridan biri K.Kronning faol ishtiroki tufayli 
«Xalqaro Folklorshunoslar federatsiyasi», ya’ni «FFS» - “Folklore 
Fellow” tashkil etilgan. 1911-yilda «Nemis folklorshunoslari uyush- 
malari kengashi» - «Der Verband deutsche Vereine fbr Volkskunde» 
tii/.ilgan bo'lib. 1949-yilgacha uni taniqli nemis folklorshunosi v aet- 
nografi Meyer Jon boshqargan. Rossiya FA Til va adabiyot bo‘limi 
ti/.imida «Xalq ijodiyoti bo‘yicha ilmiy kengash» ish olib borgan. 
Sluiningdck, YUNESKO qoshida «Xalqaro folklor va etnologiya 
kengashi» (1SEF) va «Xalqaro xalq musiqasi kengashi» (IFMS) 
faoliyat yuritgan,
Angliyada 1878-yildan «Folklore reco rd , 1883-yildan “Folk­
lore journal”, 1890-yildan esa “Folklore” jurnallari chiqa boshla- 
gan. 1 urkiyada folklorshunos olim 0 ‘jal 0 ‘g ‘uz muharrirligi ostida 
«Milliy folklor» jurnali chop ettiriladi. Rossiyada xalq ijodiyotiga 
brtg'ishlangan «Narodnoye tvorchestvo» (1937-yildan chiqa boshla- 
gan ho'lib, 1992-yildan yana nashr etilmoqda), «Живая старина»
( 1890-yilda asos solingan va 1994-yildan yana nashr etila boshlan- 
«ri)iio», «Этносфера», «ВестникРоссийского фольклорного
23

---

саюза» kabi jurnallar nashr etiladi. 2004-yildan Rossiyadagi Antro- 
pologiya va etnografiya muzey'i («Kunstkamera») «Antropologik fo­
rum» jum alini chop ettira boshlagan.
Hozirgi davrda xalq ijodiyotini turli yondosh fanlaming nazari- 
yalari asosida kompleks tadqiq etish an’anasi kuchayganligi bois, 
folklorshunoslikning «etnofolkloristika» (xalq ijodini etnografik 
hamda folkloristik aspektda tekshirish), «etnolingvistika» (o'zbek 
tilidagi urf-odat, marosim, turli inonch-e’tiqodlar bilan bog‘liq 
bo£lgan dialektizmlarni etnofolkloristik jihatdan talqin qilish), «ar-