M j o r a y e V, J. E s h o n q u L o V

xeofolkloristika» (arxeologik topilmalarda o ‘z aksini topgan folklor 
syujetlari, obraz va motivlarni o'rganish hamda xalq og‘zaki ijodi- 
ning muayyan janriga oid u yoki bu syujet, motiv, obraz va badiiy 
detaining genezisini arxeologik yodgorliklardagi suratlar, chizgi va 
ifodalarga qiyoslab tadqiq etish) yo ‘nalishlari yuzaga keldi.
Folklorshunoslik fani tilshunoslik bilan, ayniqsa, uning sheva va 
lahjalarni o‘rganuvchi dialektologiya yo ‘nalishi bilan chambarchas 
bog‘liqdir. Chunki folklorshunos olim transkripsiyani puxta bilmasa, 
og‘zaki ijrodagi folklor asarini mukammal yozib ololmaydi. Bugungi 
kunga kelib, onomastikada «mifonim» (qadimgi mifologik tasavvur­
lar va mifik obrazlar bilan bog‘liq tushuncha va atamalar), «mifo- 
toponim » (mifga aloqador so‘z asosida kelib chiqqan joy nomlari), 
«eponim» (epik asarlarda qo'llanilgan atoqli otlar) singari terminlar 
yuzaga keldi. Xalq og‘zaki badiiy ijodi asarlarining til xususiyatla- 
rini o'rganuvchi «lm gvofolkloristika» shakllandi.
Folklor asarlarining yaratilishi va ommalashishi jarayoni 
xalqning turm ush tarzi, urf-odatlari, milliy mentalitetmi aks ettiruv- 
chi dunyoqarashi, an ’analari bilan bevosita b o g iiq b o ‘lganligi 
bois, folklorni o ‘rganishda uni etnografik kontekstdan ajratib tahlil 
qilib bo‘lmaydi. Bir tomondan, folklor asarlarida xalqimizning et- 
nik tabiati bilan aloqador ko‘plab «etnografizmlar», qadimiy ma­
rosim va rituallar bilan bog‘liq an ’anaviy motivlar mavjud bo‘lsa, 
boshqa jihatdan folklor asarlari etnologik tadqiqotlar uchun ham 
boy material beruvchi muhim manba hisoblanadi. Shuning uchun
24

---

I nun «ctnofolkloristika» hozirgi zamon folklorshunosligining eng 
liiul yo'nalishlaridan biriga aylandi.
( )‘zbek folklorshunosligi fanining asoschisi, atoqli olim H.Zarifov 
«<)'/.bek tili va adabiyoti» jumalining 1958-yilgi ilk sonida bosilgan 
«lolklor va arxeologiya materiallarini qiyosiy o ‘rgamsh masalalari- 
K« doir» (25-30-betlar) nomli programm xarakterdagi maqolasi bilan 
o '/b ck folklorshunosligida «arxeofolkloristika» yo‘nalishini bosh- 
lab bergan edi. Zero, folklor asaridagi muayyan obraz, motiv yoki 
epik sy.ujetmng tarixiy asoslarini oydinlashtirishda arxeologik qazil- 
malar chog‘ida topilgan turli osori atiqalar, qoyatoshlarga chizilgan 
petrogliflar, Varaxsha. Afrosiyob, Bolaliktepa va Tuproqqal’adan 
topilgan qadimgi devoriy suratlar, xullas, ajdodlarimiz tomonidan 
yaratilgan moddiy madaniyat namunalari muhim qiyosiy manba ro- 
lini o ‘taydi.