M j o r a y e V, J. E s h o n q u L o V

O'rol-oltoy qabilalarining mifologik tasawurlari.
M a’lumki, 
tilshunoslikda “oltoy tillari oilasi”, “prooltoy tilF kabi tushuncha- 
lar mavjud. «Oltoyshunoslik nazariyasi» tarafdorlarining fikricha, 
turkiy, m o‘g ‘uI-buryat, tungus-manchjur (ba’zilar koreys va yapon 
tillarini ham shu tarkibga kiritadilar) xalqlarining qadim ajdodlari 
aslida yagona bir qabilaga mansub bo‘lib, ular “prooltoy tili”
yoki 
“prooltoy shevasi”da so‘zlashganlar.
Biz ham ana shu nazariyaning asosiy xulosalariga suyangan holda, 
turkiy-mo‘g ‘ul-buryat-tungus-manchjur tillarida so‘zlashuvchi xalqlar 
foikloridagi tipologik mushtaraklikni tashkil etadigan epik qatlam— 
bu xalqlar og‘zaki ijodiyoti tarixining oltoy davriga mansub qadimiy 
syujetlar silsilasidan iborat, deb hisoblaymiz. Ana shu mushtarak epik 
an’ananing asosiy qismi arxaik miflarning qoldiq holda yetib kel­
gan ko4rinishlari bo‘lib, bu asotirlar tarixan “prooltoy fo lklo r?  yoki 
“prooltoy mifologiyasi"ning tarkibiy qismini tashkil etgan. Mushta­
rak variantlari yoki o :xshash namunalari mo‘g‘ul-buryat va tungus- 
manchjur xalqlari og‘zaki ijodida ham mayjudligi aniqlangan o ‘zbek 
miflari (yoki muayyan syujet elementi, obraz, motiv tarzida saqlanib 
qolgan m if qoldiqlari) “prooltoy mifologiyasi”ga mansub asotirlar 
sirasiga kiradi. 0 ‘zbek mifologiyasi rivojining bu davriga oid folklor 
asarlaridan eng xarakterlisi bo ‘ri to‘g ‘risidagi totemistik miflardir.
2. 
Qadimgi turkiy qavmlar mifologiyasi.
0 ‘zbek folklorida 
saqlanib qolgan arxaik miflarning asosiy qismi qadimgi turkiy mi-
39

---

fologiyaning epik diffuziyasi natijasida yetib kelgan. Qadimgi turkiy 
qabilalar og'zaki ijodiyotida olamni mifologik anglash asosida yara- 
tilgan kosmogonik, totemistik, animistik, etiologik va etnogenetik 
miflar asosiy o‘rinni egallagan.
3.