M mamajanov odam anatomiyasi va fiziologiasi

Qo’lning harakatida ishtirok etuvchi ko’krak muskullari. 
1.  Ko’krakning  katta  muskuli-  katta  yassi  muskul  bo’lib,  ko’krakning 
oldingi  yuzasida,  teri  ostida  joylashadi,  qovurg’alarni  qoplab  turadi  va  qo’ltiq 
osti chuqurchasining oldingi devorini hosil qiladi. Bu muskul o’mrov suyagidan 
,  to’sh  suyagi  ning  oldingi  tomonidan,  qorinning  to’g’ri  muskullning  kinidan 
boshlanadi  va  yelka  suyagining  katta  do’ngiga  birikadi.  Ko’krakning  katta 
muskuli  qisqarganda  yelkani  bukudi,  ichkariga  tortadi,  olib  keladi  va  nafas 
olishda ishtirok etadi. 
2. Ko’krakning kichik muskuli - katta ko’krak muskuli ostida joylashagn, II 
-  V  qovurg’alar  yuzasidan  boshlanib,  kurakning  tumshuqsimon  o’simtasiga 
borib  birikadi.  Bu  muskul  yelka  kamarini  oldinga  va  patsga  qarab  harakatga 
keltirib turadi. 
3.  Oldingi  tishsimon  muskul  -  ko’krak  qafasining  yon  tomonidan 
joylashagn  bo’lib,  yuqorigi  IX  qovurg’alar  yuzasidan  tishsimon  bo’lib 
boshlanadi  va  kurakning  ichki  qirrasiga  va  pastki  burchagiga  birikadi.  Bu 
muskul kurakni oldiga va tashqariga qaratib harakatga keltiradi va nafas olishda 
ishtirok  etadi.  Oldingi  tishsimon  muskul  ayniqsa  bokschilarda,  kilichvozlarda 
yaxshi rivojlangan. 
4.  O’mrov  osti  suyagi  -  yaxshi  rivojlangan  kichik  muskul  o’mrov  suyagi 
bilan I qovurg’a orasida joylashgan. 
Ko’krakning xususiy muskullari. 
1.  Tashqi  qovurg’alararo  muskullari-  bu  muskullning  tolalari  yuqorida 
joylashgan  qovurg’aning  pastki  qirrasidan  boshlanib  pastda  joylashgan 
qovurg’aning  yuqori  qirrasiga  birikadi.  Muskul  qisqarganda  qovurg’alar 
ko’tariladi va nafas olinadi. 
2.  Ichki  qovurg’alararo  muskullar  -  tolalari  aksincha,  pastdan  yuqoriga  va 
oldinga yo’nalgan bo’ladi. Bu muskullar to’sh suyagi dan qovurg’a burchagiga 
joylashgan. Nafas chiqarishda ishtirok etadi. 
Ko’krakining  xususiy  muskullariga  ko’krakning  ko’ndalang  muskuli  va 
qovurg’alar  osti  muskullari  ham  kiradi.  Bu  muskullar  ichki  qovurg’alararo 
muskullarga nisbatan sinergist hisoblanadi va ular nafas olishda ishtirok etadilar. 
 qorin muskullari va fastsiyalari 
Qorin  muskullari  qorin  bo’shligini  oldingi,  yon  va  orqa  devorlarini  hosil 
qiladi.  CHap  va  o’ng  tomonda  joylashgan  muskullar  orasida  tananing  o’rta 
chizig’i  bo’ylab  qorinnig  ok  chizig’i  ifodalanadi.  Ok  chiziq  to’sh  suyagi  ning 

---

 
65 
xanjarsimon  o’simtasidan  boщlanib,  qov  suyaklarining  simfizigacha  davom 
etadi.  Ok  chiziq  bu  qorin  pressini  tashkil  etuvchi  muskullarni  keng  payli 
uchlarini yoki aponevrozlarini tutashib ketgan chegarasi hisoblanadi. 
1.  QORINNING  TO’G’RI  MUSKULI  -  uzun  lentasimon  muskul  bo’lib, 
qorinni old devorini tashkil etadi, ok chiziqka nisbatdan o’ng va chap payli kin 
joylashgan.  Bu  muskul  to’sh  suyagi  ning  xanjarsimon  o’simtasidan,  5-7 
qovurg’alarning  tog’ay  qismidan  boщlanib,  qov  suyagining  yuqori  chetiga 
birikadi.  U  bir  nechta  payli  tortmalar  bilan  4-5  segmentlarga  ajralgan.  Teri 
ostida  bu  muskul  segmentlari  aniq  ifodalanadi,  ayniqsa  shtangchilarda  va 
ko’rashchilarda.  qorinning  to’g’ri  muskuli  qisqarganda  gavda  bukiladi  -  eng 
kuchli  bukuvchi  muskul  hisoblanadi.  Qorin  pressi  hosil  bo’lish  da  va  qisman 
na?as chiqarish paytida. Ko’krak qafasining harakatlarida ham ishtirok etadi. 
2.  QORINNING  TASHQI  QIYSHIQ  MUSKULI  -  yupqa,  yassi,  keng, 
muskul bo’lib, pastki 3 qovurg’alardan boshlanadi. Muskullning tolalari oldinga 
va  pastga  qarab  yo’naladi.  Oldinga  yo’nalgan  tolalari  qorinni  o’rtasida 
aponervoz  hosil  qiladi.  Pastga  yo’nalagn  tolalari  yonbosh  suyagining  tashqi 
qirrasiga  birikadi  va  pastga  chot  kanalini  hosil  qiladi.  Bu  muskul  umurtqa 
pog’onasini bukishda va qarshi tomonga burilitshda ishtirok etadi. 
3.  QORINNING  ICHKI  QIYSHIQ  MUSKULI  -  tashqi  qiyshiq  muskul 
tagida  bo’lib,  tolalari  pastdan  yuqoriga  va  oldinga  yo’nalgan.  Yuqoriga 
yo’nalagn  tolalari  yonbosh  suyagininng  o’rta  qirrasidan  boshlanib,  pastgi 
qovurg’alarga birikadi. Oldinga yo’nalagan tolalari aponevroz hosil qilib, to’g’ri 
muskullning tagidan o’tib, irshi tomondagi shu muskul aponeroziga birikadi. Bu 
muskul  qisqarganda  umurtqa  pog’onasini  bukishda  va  tanani  burishda  ishtirok 
etadi. 
4. QORINNING KO’NDALANG  MUSKULI  -  eng  ichkisi bo’lib, tolalari 
ko’ndalang  yo’nalgan.  U  bel  -  orqa  fastsiyasidan,  yonbosh  suyaging  ichki 
yuzalaridan  chot  kanalidan  boshlanib,  oldinga  aponevrozga  aylanadi  va 
qorinning  ok  chizig’ini  hosil  bo’lishida  ishtirok  etadi.  Bu  muskul  nafas 
chiqarishda va qorin bo’shligida ma’lum bosim hosil qilishda ishtirok etadi. 
5.  BELNING  KVADRAT  MUSKULI  -  qorinning  orqa  devorini  tashkil 
etadi. U umurtqa pog’onasini bel qismining ikki tomoni bo’ylab joylashadi va 4-
ta  pastki  bel  umurtqalarining  ko’ndalang  o’simtalaridan,  yonbosh  suyagining 
qirrasidan va yonbosh - bel boylagichdan umurtqasiga birikadi. Kvadrat muskuli 
un  iuuinchi  qovurg’aga,  12  ko’krak  umurtqasiga  birikadi.  Bu  muskul 
qisqarganda umurtqa pog’onasining bel qismi yon tomonga bukiladi. 
Qorinda  bir  nechta  fastsiyalar  farqlanadi.  Bularga  teri  osti  fastsiyasi, 
qorinning  xususiy  fastsiyasi  ,  ko’ndalang  fastsiyalari  kiradi.  Har  bittta  fastsiya 
bir  nechta  varaqlarga  ajralib  ketadi.  Fastsiya  varaqlari  qorin  pressini  tashkil 
etuvchi muskullarni gilof kabi o’rab turadi.