M porsaev, B. Sh. Safarov, D. Q. Usmanova raqamliiqtisodiyot asoslari

To‘g‘ridan-to‘g‘ri (inglizcha) kim oshdi savdosi eng oddiy va keng tarqalgan. Bunday auksionda qonunchilik bilan ta’qiqlanmagan har qanday narsani yoki xizmatni sotib olish yoki sotish mumkin.
Ushbu turdagi auksionning o‘ziga xos xususiyatlari - ochiq savdo bo‘lib, narxlarning oshishi. Kim oshdi savdosi minimal narxdan boshlanadi, undan keyin xaridor yuqori narxlarni bel- gilash bilan navbatma-navbat amalga oshiriladi. Savdo sotuvchi- lari tomonidan belgilangan auksion muddati tugaganda (odatda 1­14 kun) yakunlanadi.
Internet kim oshdi savdosi har doim ham sotish bilan tuga- maydi. Agar sotuvchi zahira narxini (u sotishga tayyor bo‘lgan minimal narxni) belgilab qo‘ygan bo‘lsa, u holda ushbu zahira narxiga erishilgan taqdirdagina savdo bo‘ladi. Mahsulot uning maksimal narxini bergan xaridorga o‘tadi.
Teskari Internet - auksion to‘g‘ridan-to‘g‘ri - kim oshdi savdoning teskarisi - xaridorlar nimani sotib olmoqchi bo‘lganini e’lon qiladi va javoban sotuvchilar o‘z takliflarini taqdim etadi. Endi xaridorlar emas, balki sotuvchilar o‘zaro raqobat- lashmoqda va narxlar pasayadi.
Gollandiyalik (ulgurji) auksion - kim oshdi savdosi, unda sotuvchi bir vaqtning o‘zida bir nechta mahsulotni namoyish qi- lishi mumkin. Xaridorlar ko‘plab mahsulotlarni sotib olishda qatnashishlari mumkin, g‘olib xaridor yutuq narxlarining eng kam miqdorini to‘laydi.
Yanki auktsioni yopiq deb ham nomlanadi. Savdo boshqa ishti- rokchilardan yopiq bo‘lib, eng yuqori narxni qo‘ygan g‘olib tovar- larni o‘zi belgilagan narx bo‘yicha oladi. Odatda, bunday kim oshdi savdosining har bir ishtirokchisi faqat bitta ariza topshiradi, shuning uchun unga tayyorgarlik ko‘rishi kerak. Arizalarni ochgandan so‘ng g‘olib aniqlanadi. Agar bir nechta tovarlar namoyish etilsa, u holda tushgan arizalar taklif etilayotgan narxning pasayish tartibida saralanadi, g‘oliblar o‘zi taklif qilgan miqdorni to‘laydilar.
Auksionning ish tartibi
Savdoda ikki tomon ishtirok etadi - sotuvchi va xaridor. Kim oshdi savdosi tashkilotchilari savdolar uchun ma’lum bir haq oladilar.
Kim oshdi savdosida qatnashish uchun foydalanuvchi ro‘yxatdan o‘tishi kerak, u shaxsiy va manzil ma’lumotlari, plastik karta ma’lumotlari va boshqalarni o‘z ichiga oladigan ma’lum bir shaklni to‘ldiradi .
Kim oshdi savdosida sotiladigan mahsulotlarning asosiy toifalari
Auksion savdolariga mos keladigan quyidagi tovar toifalarini ajratishimiz mumkin :

•