M porsaev, B. Sh. Safarov, D. Q. Usmanova raqamliiqtisodiyot asoslari

Qiymat taklif . Tovarlarning ma’lum bir guruhini davriy ravishda ta’minlash va iste’molchiga tarqatish.

Maqsadli mijozlar. Bir guruh mahsulotlarga doimiy ehtiyoj bo‘lgan mijozlar.

Biznes hamkorlar. Mahsulot ishlab chiqaruvchilari, mobil ilova ishlab chiqaruvchilari.

Asosiy faoliyat turlari. Xizmatlarni taqdim etish va tarqat­ish, iste’molchilar bilan aloqa.

Daromad oqimlari. Xizmat ko‘rsatuvchi provayderlarning daromadi xizmatlarga obuna to‘lovlari, qo‘shimcha xizmatlar uchun to‘lovlar hisobidan shakllanadi.

2.7.1-jadval
Mobil qurilmalarning xususiyatlari va ilova xususiyatlarining
ro‘yxati

Smartfon funksiyasi	Dastur xususiyatlari / ishlab chiqaruvchiga foyda
Kamera	Suratga olish QR kodini tekshirish
Geolokatsion sensorlar	Foydalanuvchiga uning joylashgan joyiga qarab ma’lumot berish: savdo nuqtalarining joylashuvi, boshqa foydalanuvchilarning joylashuvi, manzillarni kuzatib borish va qayd etish
Multitouch imo- ishora (bir necha barmoqli imo- ishora bilan )	Svayp (maxsus imo-ishora, smartfon ekranida barmoq bilan to‘g‘ri yo‘nalishda silash )
Virtual haqiqat	Foydalanuvchilarga virtual dunyoda smartfon ekranida virtual obyektlarni aks ettirishga im­kon beradi
Yurak urishi sensorlar	Foydalanuvchi salomatligi to‘g‘risidagi ma’ lumotlar to‘ plami
Harakat sensori, qadam o‘lchovi	Bosib o‘tgan masofa, iste’mol qilingan ka- loriya haqida ma’lumot to‘plash
Push - xabar	Obuna yangiliklari, Bildirishnomalarni olish
Video va audio fayllar bilan tan- ishish	Videolarni tomosha qilish va audio tinglash
Oqimli uzatish	Oqimli xizmatlar orqali videoni va audioni tomosha qilish

3. 
   Mobil tijorat xizmatlari
   

Agar VASning bir qismi sifatida taqdim etiladigan xizmatlar haqida gapiradigan bo‘lsak, hozirgi paytda quyidagi guruhlarni ajratishimiz mumkin:

• 
  ovozli xizmatlar bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan operatorlik xizmatlari;
  
• 
  SMS - billing xizmatlari (uyali aloqaning qo‘shimcha ovo­zli bo‘lmagan imkoniyatlariga asoslangan xizmatlar);
  
• 
  ilg‘or SIM zamonaviy xususiyatlariga qurilgan xizmatlar - karta xizmatlari va mobil telefonlar uchun dasturiy ta’minot tarqatish xizmati.
  

Ovoz ma’lumotlarini uzatish bilan bog‘liq bo‘lgan operatorlik xizmatlari
Hozirgi kunda ko‘plab uyali aloqa operatorlari turli xil qo‘shimcha xizmatlarni taqdim etadilar, ular faqat operatorlarning ovozli xizmatlari asosida qurilgan. Ulardan eng mashhurlari:

• 
  qo‘shimcha aloqa xizmatlari: qo‘ng‘iroqlarni taqiqlash, faks orqali yuborish, "sevimli raqamlar", operator tomonidan yo- zuv daftarchasi, qo‘ng‘iroqlar uchun to‘lovning turli xil alternativ tizimlari / mobil Internet;
  
• 
  o‘yin-kulgi xizmatlari: musiqani chaqirganda ovozli signal- larni almashtirish, turli xil mobil tarkiblarni (rasmlar, musiqa, video) yuklab olish imkoniyati, tanishuv xizmatlari, ko‘ngilochar portallar va hk.
  

Bunday xizmatlar faqat bitta operatorga tegishli, lekin tar­moq yadrosi orqali emas, balki qo‘shimcha xizmatlar orqali amalga oshiriladi, shuning uchun ular VASga tegishli. Ushbu xiz- matlarning aksariyati oldindan obuna bo‘lishni talab qiladi. Ushbu xizmatlarga haq to‘lash avans asosida amalga oshiriladi (xizmat to‘lovi faktdan keyin shaxsiy hisobdan ushlab qolinadi) yoki xizmatdan foydalanish davriyligidan qat’iy nazar har bir xizmat uchun oylik to‘lov asosida amalga oshiriladi.
SMS - billing xizmatlari
VAS - xizmatlar bozorida SMS - billing deb ataladigan xiz­matlarni, ya’ni SMS orqali mijozlar bilan hisob-kitob qilish xiz­matlari taqdim etadigan kompaniyalar guruhi mavjud. SMS-xiz- matlari o‘zi vositachilar. Ushbu xizmatlar faoliyatning turli so- halarida keng tarqalgan.