М. X o d jit d in o V a, Л. Kizayev suv kimyosi va míkrobíologiya

eruvchanlik koeffitsiyenti
yoki, oddiy 
qilib aytganda, 
moddaning eruvchanligi
deyiladi. Masalan, mis 
kuporosining 20'’C dagi eruvchanligi — 4 2 ,3 g, gipsniki — 5 g, 
m arm a m ik i esa 0,0013 g g a teng.
H a r q a n d a y e r i t m a n i n g asosiy tav sifi k o n s e n t r a ts i y a d ir . 
Eritm aning m a ’Ium ogMrlik yoki hajmiy m iq d o ri tarkibida boMgan 
m o d d a m iqdori 
eritmaning konsentratsiyasi
deyiladi. K o ‘pincha 
eritm alar konsentratsiyasini taxm iniy ifodalash u c h u n “ k onsentr­
langan” yoki suyultirilgan degan a ta m a la r qoMlanadi. K onsentr­
langan eritm an in g hajm iy yoki ogMrlik birligida erigan m odda 
m iqdori a n c h a ko‘p, suyultirilgan e r itm a d a esa erigan m oddaning 
m iqdori kam boMadi. K onsentrlangan va suyultirilgan eritm alar 
oMtasidagi chegara shartlidir.
Eritm aning a n iq konsentratsiyasi turli u su llar bilan ifodala­
nadi, bunda OgMrlik va hajmiy konsentratsiyalarni bir-biridan farq 
qilish kerak. Konsentratsiyani ogMrlik usulida ifodalangan 
protsent 
(foiz) konsentratsiya,
hajmiy usulda ifodalashga m o / a r v a
normal 
konsentratsiya, shuningdek, konsentratsiyani ti tr orqali ifodalash 
kiradi.
1. 
Protsent konsentratsiya 100 g eritmada qancha gramm 
erigan modda borligini k o ‘rsatadi.
M a s a la n , “ KCl ning 5% li 
eritm asi” d eg a n d a 100 g e ritm a d a 5 g kaliy xlorid va 95 g suv 
boriigi tushuniladi.
Agar erigan m o d d a
{a)
va eritu v c h in in g
{b)
ogMrlik miqdori 
m a ’Ium boMsa, e ritm a n in g protsent k o n se n tra tsiy a si (C % ) ni
C % = 
^ ^ 1 0 0
fo rm u la orqali hisoblash m u m k in .
2. 
Molar konsentratsiya
— 
I l eritma tarkibida erigan modda­
ning gramm-molekular sonini ko^rsatadi.
M o la rlik Л/ h a r f i bilan 
ifodalanadi. M asa la n , H^SO^ ning I M e r itm a s in in g I litrda 1 
g ra m m -m o le k u la (98 g) H^SO^ bor. H^SO^ n i n g d iso m o la r (0,1 
M ) eritmasining 1 litrida 0,1 g/molekula sulfat kislota boMadi. Sulfat 
kislotaning s a n tim o la r (0,01 M ) e ritm a sin in g 1 litrida 9 8 : 100 =
= 0,98 g HjSO^ bor.

---

M o l a r k o n s e n tra ts iy a o 'lcha rni — m o ln m g litrga boMgan 
nisbatidir. M o l a r konsentratsiyaningm atem atik ifodasi quyidagicha 
boMadi;
bunda: 
V —
e r ig a n m o d d a n in g g ra m m m iqdori; 
M
— erigan 
m o d d a n in g m o le k u la r ogMriigi; 
V —
eritm an in g litrlarda ifodalan- 
gan hajm i.
3. 
N o rm a l konsentratsiya boshqacha aytganda normallik: 
1 I eriimada erigan moddaning gramm-ekvivalentlar sonini 
ko*rsatadi.
N o r m a l e r itm a la r “ N ” h arfi bilan belgilanadi va 
tegishli s o n d a n s o ‘ng q o ‘yiladi. M asa la n , 0,1 1 e ritm a n in g 1 
litrda 0,1 g -e k v , 0 ,0 5 n e r itm a d a esa 0,05 g -e k v erigan m o d d a
b o r v a h o k a z o .
H iso b lash fo rm u la la rid a eritm an in g normalligi N harfi bilan 
belgilanadi. M a s a la n , 
= 0,1 g-ekv/1.
K is lo ta n in g g / e k v ni to pish u c h u n u n in g m olek u lar ogMr- 
ligini kislo ta n in g negizliligiga, y a ’ni molekulasidagi m etallar bilan 
o ‘rin alm ash a oladigan vodorod alomlari soniga boMinadi. Masalan:
c
A/ 
9«
E H
2
SO
4
= Y " y ^
A sosning g -e k v un in g m olekular ogMriigining molekuladagi 
gidroksid g u r u h la r soniga boMinganiga teng. Masalan:
T u z n i n g g - e k v u n in g m olekular ogMriigini tuzdagi m etall 
atomlari soni bilan mctall valentligi ko‘paytmasiga bolinganiga tcng 
M a s a la n ,
c
^
31 0
Cl
*='Ca(Hp
04
h ■ 
3
• 
2
“
6
“
S .
N o r m a l konsentratsiyasining (C„) m a te m a tik ifodasi q u y id a ­
gicha:

---

bunda: