Ma`deniyat taniw uzb
Download 1.02 Mb. Pdf ko'rish
|
madaniyatshunoslik asoslari
|
UCHINCHI BOB
O`ZBEKISTON MADANIYATI TARAQQIYOT BOSQICHLARI 10 – MAVZU MARKAZIY OSIYO XALQLARINING QADIMGI MADANIYATI Markaziy Osiyoning Oltoy, Janubiy Sibir`, Mo`g`uliston, O`rta Osiyo hududlaridagi ibtidoiy yashash tarzi deyarli umumiydir. Ibtidoiy insonning bu hududlardagi umumiyligini ko`rsatuvchi dalillar birinchi navbatda hayot tarziga-ovchilik, dehqonchilik, hunarmandchilik, chorvachilikka asoslanganidir. Shuningdek, mazkur hududlardagi qavmlarning qaysi irqlarga mansubligi ham masalaga ma`lum darajada aniqlik kiritishga yordam beradi. Shuni e`tiborga olish kerakki, mo`g`ullar istilosiga qadar O`rta Osiyodagi turkiy xalqlar qiyofasi mo`g`ul irqiga mansub emas edi. Jumladan, miloddan oldingi uchinchi ming yillikka va ikkinchi ming yillikning boshlariga oid Janubiy Sibirdagi mo`g`ul irqiga mansub aholi G`arbiy Turkiston (O`zbekiston, Qirg`iziston, Qozog`iston), Pomir o`lkalariga kelguniga qadar, bu erlarda Oqdengiz irqiga o`xshash dolikosefal 1 irqi borligi aniqlangan. Farg`onaning tosh davriga oid madaniy yodgorliklarida va Yangiyo`ldagi Qovunchi madaniyatida ham bu irq uchraydi. G`arbiy Turkistonning Anov madaniyatiga oid topilmalarda, Quyi Volga bo`ylarida, O`rta Volga hududida, Proxovok qo`rg`onida ham mazkur irqlarga mansub odamlar suyaklari topilgan. Shuningdek, dolikosefal irqining Tangri tog` xududlariga ham kirib borgani to`g`risida ma`lumotlar bor. Janubiy Qozog`iston bilan Volga bo`ylariga mazkur irq butunlay yoyilganini tasavvur qilish mumkin. Biz irqqa oid mazkur qarashlarni 40–50–yillardagi arxeologik topilmalar asosida Turkiston va evropa olimlarining asarlariga tayangan holda aytyapmiz 2 . Qolaversa, Amudaryo bilan Sirdaryo - bugungi O`zbekiston hududidagi eng qadimiy insonni Turoniy irqqa mansub degan qarashlar ham bor 3 . Umuman olganda, O`rta Osiyoninggina emas, balki butun dunyo xalqlarining ibtidoiy davri har jihatdan, jumladan, madaniy taraqqiyoti jihatidan ham eng kam o`rganilgan davr hisoblanadi, O`zbekiston hududi esa yanada ko`proq o`rganishni talab qiladi. Chunki azaldan o`troqlashgan aholi maskani bo`lgan Farg`ona vodiysi, Janubiy O`zbekiston bizga ko`p madaniy yodgorliklarni qoldirdiki, bularga tayangan holda ko`p masalalarga, jumladan, etnik tarixiga ham aniqlik kiritish mumkin bo`ladi. Download 1.02 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|