Mahalla, oav, kons 13 bob kolej 120
Иктисодий ислохотларнинг биринчи боскичининг стратегик максади
Download 2.23 Mb.
|
Siyosat
|
Иктисодий ислохотларнинг биринчи боскичининг стратегик максади.
Стратегик максадлар куйидагилар: Ижтимоий йуналтирилган бозор иктисодиётини боскичма-боскич шакллантириш кудратли ва тинимсиз ривожланиб борадиган миллий бойликнинг ортишини кишилар хаёти ва фаолияти учун зарур шарт-шароитларни таъминлайдиган иктисодий тизимни барпо этиш. Куп укладли иктисодиётни яратиш, инсоннинг мулкдан махрум булишига барам бериш, ташаббускорлик ва уддабуронликни бутун чоралар билан ривожлантириш негизи булган хусусий мулкнинг давлат томонидан химоя килинишини таъминлаш. Корхоналар ва фукароларга кенг иктисодий эркинликлар бериш, уларнинг хужалик фаолиятига давлатнинг бевосита аралашувидан воз кечиш, иктисодиётни бошкаришнинг маъмурий-буйрукбозлик усулларини бартараф этиш, иктсиодий омиллар ва рагбатлантириш воситаларидан кенг фойдаланиш. Иктисодиётда моддий, табий ва мехнат ресурсларидан самарали фойдаланишни таъминлайдиган чукур структуравий узагишлар килиш, ракобатбардош махсулотларни ишлаб чикариш, жашон иктисодий тизимига кушилиб бориш. Кишиларда янгича иктисодий фикрлашни шакллагтириш, иктисодий фикрлашни шакллантириш, уларнинг дунёкарашини узгартириш, хар бир кишига уз мехнатини сарфлаш сохаси ва шаклларини мустахкил белгилаш имконини . Кишиларда янгича иктисодий фикрлашни шакллантириш, уларнинг дунёкарашинингузгартириш, хар бир кишига уз мехнатини сарфлаш сохаси ва шаклларини мустакл белгилаш имконини бериш. Юкорида баён килинган стратегик максадларни амалга ошириш ислох килишнинг биринчи боскичидаги асосий вазифалардан булиб, уларни боскичма-боскич хал килишга асосланади. 46. Ўзбекистон Республикасининг Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги давлатлари билан ташқи иқтисодий алоқаларининг ривожланиши. Ozim yozaman tarix 11 208 Албата, Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлигига аьзо мамлакатлар, шу жумладан, Марказнй Осиё республикалари билан ҳамкорлик ташқи снёсатимизнинг устувор йўиалишларидан бири бўлиб қолмоқда. Бунга сабаб, Ҳамдўстлик мамлакатларнинг худудий яқинлиги ва нқтисодий жиҳатдан боғланганлигигина эмас, балки чуқур тарихий илдизлар. маданий ва маънавий алоқалар, катта тарихпн давр мобайнида халқларимизнинг муштарак тақдирга эга бўлганлигидир. Россия Федерацияси билан мустақиллик йилларида шакллаиган ўзаро манфаатли ва тенг ҳуқуқли ҳамкорлик яхши самара бераётганлигини алоҳида таъкидлаш зарур. Икки мамлакат ўртасида дипломатик муносабатлар ўрнатилга 1992 йилдан буён снёсий, иқтисодий, маданий ва бошқа соҳаларда жами 150 дан ортиқ хужжат имзоланган. 1998 йил май ойида И.Каримовнинг Россияга ва ўша йилнинг октябрида Б.Ельцининг мамлакатимизга расмий ташрифлари. сафар давомида қабул қилинган хужжатлар, айниқса, 1998-2007 йилларга мўлжалланган иқтисодший ҳамкорлик тўғрисидаги шартнома ўзаро алоқаларни мустаҳкамлашда муҳим аҳамиятга эга бўлди. В.Путин президент сифатида илк сафари Ўзбекистондан бошланганлиги ҳам Россия Раҳбарияти мамлакатимизни ўзининг стратегик шерикларидан бири, Марказий Осиёдаги етакчи давлат деб билишлдан далолат беради. Ўзбекистон, Қозоғистон, Қирғизистон ўртасида ягона иқтисодий макон ташкнл этиш ҳақида имзоланган шартнома Марказий Осиё интеграцияси иўлидаги илк қадами бўлган эди. 1998 йили бу шартномага Тожикиистон ҳам қўшилди. Ҳозиргача ўзаро ҳамкорлик ҳақида 150 дан ортиқ ҳужжат имзоланди. Эндиликда Давлатлараро кенгаш ишлаб турибди, Ҳамдўстлик дастурларини рўёбга чиқариш бўйича ижроия қўмита, Марказий Осиё ҳамкорлиги ва тараққиёт банки ташкил этилган. Мазкурэ интеграция халқимизнинг манфаатларига тўла мос келади, мамлакатимизда барқарорлик ва тинчликни мустаҳкамлашга ёрдам беради. 2000 йил 20-21 апрсль кунлари Ўзбекистон. Қозоғистон, Қирғизистон ва Тожикистон президентларининг Тошкентда бўлиб ўчган учрашуви чоғида имзоланган терроризмга, сиёсий ва диний экстремизмга, халқаро уюшган жиноятчиликка қарши кураш юзасидаи биргаликдаги ҳаракатлар тўғрисидаги шартнома бунга мисол бўла олади. 47. Ўзбекистонда бозор муносабатлари шароитида фан тараққиётининг устувор йўналишлари ва асосий вазифалари. ??????????????????????????????????????????????????????????????????????????? 48. Фуқаролик жамияти ва ҳуқуқий давлатни шакллантириш-Ўзбекистонда сиёсий ислоҳотларнинг асосий йЎналишидир. XX аср 90-йилларининг охири — янги аср бошларидаги сиёсий ислоҳотларнинг муҳим аҳамияти шунда бўлдики, бу пайтга келиб халқ оммасининг ижтимоий-сиёсий фаоллигини ошириш, сиёсий маданиятини юксалтириш, демократиянинг энг муҳим тамойилларини ҳаётга татбиқ этиш учун шарт-шароитлар яратилди. Ўзбекистонда сиёсий жараёнларни демократлаштиришнинг ўзига хос қадриятлари шаклланди. Мамлакат Нрсзидснти И.А.Каримов мустақиллик давридапн тажрибаларни ва стакчи хорижий мамлакатлар нжтимоий-сиёсий ҳаётини чуқур таҳлил этиб, фуқароларшшг сиёсий жараёнларда иштирок этмшшинг домократпк тамойилларини илгари сурди: «Жамиятда демократия қай даражада эканлигини бслгиловчи камида учта мсзон бор. Булар — халқнинг қарорлар қабул қилиш жараёнларидан қанчалик хабардорлиги, ҳукумат қарорлари халқ томонидан қанчалик назорат қилиниши, оддий фуқаролар давлатни бошқаришда қанчалик иштирок этишидир... Ўз-ўзидан равшанки, сиёсий тўзум тўла-тўкис амал қилишимиз ва уиинг янада эркишшшувини таъминлаш учун уни ташқил этувчи ҳамма тўзилмалар, яъни мавжуд субъектлар — шахс, сиёсий институтлар, аҳолинииг ижтимонй гуруҳлари ҳамда қатламлари ва ҳоказолар тўлақонли фаолият кўрсатишига уришиш зарур». Кўриниб турибдики, фуқароларнинг сиёсий фаоллигини юксалтириш, уларнинг қарорлар қабул қилишда бевосита ёки билвосита иштирок этиши малиакатда фуқаролик жамиятини қуриш кафолатларидан биридир. Айниқса, собиқ тоталитар тўзум мерос қилиб қолдирган маъмурий буйруқбозлик тизими асоратлари фуқаролар дунсқараши, сиёсий онш ва амалий хаттм-ҳаракатида барҳам топмас экан, ижтимоий ҳаётни сиёсий жиҳатдан эркинлаштиришга доир ислохотлар ҳам қийин кечиши турган гап. Маълумки, сиёсий онг ва сиёсий маданият юксалишида фуқароларнинг сиёсий қарорлар қабул қилишдаги иштирокининг аҳамияти бсқиёсдир. Фуқаролар жамоат ташқилотларнинг фаолияти воситасида ёки бевосита қарорлар қабул қилиш жараёнида иштирок этар экан, уларда қуйидаги ижтимоий-сиёсий ўзгаришлар содир бўлиши кутилади: фуқароларшшг сиёсий қарорлар қабул қилишдаги иштироки уларнинг сиёсий-ижтимоий фаоллигини уйғотади, ҳаракатга келтиради, бу йўналишда муайян кўникмалар шаклланади. Бошқача айтганда, ҳар бир фуқаронинг ижтимоийлашув жараёни амалга ошади; қарорлар қабул қилиш жараёнида фаол иштирок этиш оддий фуқароларнинг манфаатлари, эҳтиёжлари ва интилишларининг ҳисобга олинишига туртки бўлади. Энг асосийси, бу жараёнлар фуқароларда сиёсий масъулият руҳини шакллантиради; фуқороларнинг сиёсий қарорлар қабул қилишда турли ижтимоий гуруҳларнинг манфаатларини турли жамоат ташқилотлари ва сиёсий партиялар воситасида ифодаланишидан қониқишлари уларни янада фаоллаштиради; натижада ўзаро манфаатлар келишуви оқибатида жамиятгашг барқарор бўлишига катта ҳисса қўшилади; бу жараёнларда иштирок ҳар бир фуқарога ўзлигини англашга, унинг жамиятда ўзига муносиб ўрин эгаллашига қулай шароит яратади, миллий ифтихор туйғуларининг юксалишини таъминлайди; давлат ҳокимияти жамиятдаги барча ижтимоий табақалар ва гуруҳлар манфаатларини ўз сиёсий қарорларида ифодалашига эришилади; мазкур қарорлар амалга ошиши натижасида сиёсий ҳокимият янада легитимлашади; давлат органларини, фуқароларни бошқариш, сиёсий қарорларни бажаригани таъминлашга доир жарасллар ва маьмурий тадбирларли амалга оширишда жамият ҳеч бир зўриқишсиз ва ихтисрий равишда қабул қилади; шунингдек, бу фаолият фуқаролар томонлдал кснг қўллаб-қувватланади; бу жараёнлар жамиятдаги кўлчилик фуқароларнинг иродаснни ифодалашга имкон яратиб, жамият ва давлат хркимнятининг демократик тамойиллар асосида фаолият кўрсатиш салоҳиятини оширади. 50. Ўзбекистон Республикаси қишлоқ хўжалиги тизимида (сектори) амалга ошириладиган ислоҳотларнинг асосий вазифалари ва истиқболлари. Ҳалқ хўжалигида банд бўлганларнинг 40 фоизи яқини қишлоқ хўжалигида меҳнат қилмоқда. Мамлакат аҳолисининг қарийиб 65 фоизи қишлоқ жойларида истиқомат қилади. Шунинг учун ҳам қишлоқ хўжалигида ислоҳотлар чуқурлашмас экан, иқтисодиётнинг бошқа соҳаларида ҳам бу масалани ҳал этиш осон кечмайди. Қишлоқда ислоҳотларни амалга ошириш юзасидан бир қатор тадбирлар белгиланмоқда. Фармонлар, қарорлар қабул қилиниб, қишлоқ хўжалигини моддий ва молиявий, техникавий жиҳатлардан қўллаб - қувватлаш чоралари кўрилаяпти. Бу жараёнда «Фермер хўжаликлари тўғрисида», «Дехқон хўжаликлари тўғрисида», «Қишлоқ хўжалиги кооперативлари тўғрисида» қонуний актларнинг қабул қилиниши катта аҳамиятга эга бўлди. Натижада қишлоқда хўжалик юритувчи субъектлар доираси янада кенгайди. Нима учун бугунги кунга келиб ислоҳотлар маркази қишлоқ хўжалигига кўчирилмоқда? Йўлбошчимиз «Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизлика таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари» асарида таъкидлаганларидек: «Ҳозирги вақтда айнан иқтисодиётнинг аграр секторида катта – катта захиралар мавжуд. Уларни ишга солиш яқин вақт ичидаёқ сезиларли натижалар берилиши мумкин. Бутун иқтисодий ўзгаришларнинг якуни, барқарорликва ҳалқ фаравонлиги кўп жиҳатдан туб ўзгаришлар жараёнлари аграр секторни қанчалик кенг қамраб олишига, қишлоқда ислоҳотлар қанчалик чуқур боришига боғлиқ бўлайди». 1990 – йиллари Ўзбекистонда ҳалқ хўжалигини, унинг муҳим бугини саноатни ривожлантиришда ижтимоий ишлаб чиқариш тўзилмаларини такомиллаштиришда алоҳида муҳим босқич ҳисобланади. Бу даврда бир вақтнинг ўзида икки йирик тарихий вазифа илгари сурилди ва муваффиқиятли ечилмоқда. 1) Улар бозор иқтисодиётига ўтиш. 2) Миллий иқтисодиётни барпо этишдир. Чунончи, Андижонда, Бухорода, Қўқонда, Хоразмда, Навоийда, Тошкентда йирик завод ва фабрикалар ишга туширилди. Улар бугун маҳсулот бера бошлади, миллий иқтисодиётга, мустақилликни иқтисодий ва молтявий мустахкамлашга, ялпи ички махсулот ва миллий даромаднинг кўпайишига хизмат қилмоқда. Бу борада амалга оширилган кенг қўламли ишларнинг аҳамияти фақат шулардагина иборат эмас. Ҳалқ хўжалиги, саноат структураси такомиллашмоқда, мамлакат борган сари индустриал қиёфа касб этмоқда, минглаб кишиларимиз иш билан таъминланди. Мустамлакачилик йилларида қарор топган саноат тараққиётидаги номуносибликларга, зиддиятларга барҳам берила бошланди. Мамлакатимиз саноат ишлаб чиқариши нотекист, асосан Тошкент, Самарқард ва Фарғона вилоятларида тўплаган эди. Мустақиллик йилларида қуриб ишга туширилган корхона ҳисобига, саноат ишлаб чиқариш географияси анча кенгайганди. Жаҳондаги тараққий этган мамлакатлар тажрибаси шуни кўрсатадики, саноатсиз хўжалигини ривожлантириб бўлмайди. Қишлоқ хўжалиги барча ҳалқ хўжалиги мажмуи тармоқлари, энг аввало, саноат билан чамбарчас боулиқ, у ҳозир саноатдан бошланиб (ишлаб чиқариш воситалари, маъданли ўуитлар ишлаб чиқариш), саноат билан тугалланди (етиштирилган хомашё ва махсулотларни қайта ишлаш, тайёр махсулотга айлантириш). Бу икки тармоқ устидаги алоқа вертикаль интеграция ёки агросаноат интеграцияси жараёни бўлиб, борган сари чуқурлашиб бораверади. Гўшт, сут, сабзавот ва бошқа махсулотлар истеъмолчи дастурхонига тушишдан олдин саноатга қайта ишловдан ўтади. Бу объектив жараён. Малумки, бозор иқтисодиётининг учта таянч нуқтаси бор. Улар хусусий мулк, эркин тадбиркорлик (сохибкорлик) ва рақобатдир. Бизнингча, қишлоқ хўжалигида хусусийлаштириш, айниқса ерни сотиш ва сотиб олиш объектига айлантириш масаласи анча мураккаб, бизнинг шароитимида дехқончилик асосан суғоришга асосланган, экинга яроқли ер майдонлари кўп жиҳатдан чекланган, катта миқдорда эқиладиган техника экинлари, шу жумладан, пахта жамоа бўлиб меҳнат қилишни тақозо этади. Бундан ташқари, мамлакат миқиёсида ер кадастирининг ишлаб чиқилиши, ерлар бахоланиши керак. Бу маълум вақт талаб қилинадиган катта юмушлардир. Ўтиш даври ҳали тўла тугаланмаган, бахолар турли ички ва ташқи омиллар таъсирида тебраниб ткрган пайтда бугунги мезонлар эртанги вазиятни тўла ифодалай олмаслиги ҳам мумкин. Ва ниҳоят, бу ерда қарор топган анъаналарни ҳам назардан сокит қилолмаймиз. Эҳтимол ерни хусусий мулк обектига айлантириш борасида истаганча гапириш, ёиш ва тортишиш мумкиндир. Лекин бизнинг ўлкада ҳамиша дехқон ер эгасимас, ернинг ўзига бириктирилган, Россияда эса крепостной дехқон помешчикники бўлиб келган. Биргина шу феноменнинг ўзи ҳам хусусий мулкчилик ерга эгалик қилишнинг эгона шакли бўла олмаслигини кўрсатади. Ривожланган мамлакатларда аҳолининг 3 – 5 фоизини ташқил этадиган фермерлар озиқ овқат махсулотлари билан ўз ҳалқини тўла таъминлаьгина қолмай, айни пайтда уларни бошқа давлатларга ҳам экспорт қилади. Шундайликка шундай, лекин худди шу Голландияда ёки Америкада фермерларга сервис хизмат кўрсатиш бўйича қанчадан - қанча аҳоли банд эканлигини эътибордан соқит қилиб бўлмайди. Фермер ўз уйида ёки фермасида туриб, керакли уруғлик, маъданли ўуит ёки техника хизмати учун, арзон ва ишончли таъминотчи ҳамкорлигига буюртма бериш ва уни ўз вақтида олиши мумкин. У эҳтиёт қисмлар, ёқилғини хафталаб кутиб ўтирмайди. Токи дехқон (фермер) ўзининг асосий иши – хосил тўплаш ва йиқиш билан шууулланмас экан, унинг ишида унум, самара ҳам бўлмайди. Президентимизнинг қишлоқда хизмат кўрсатиш соҳасини етарлича ташқил қилиш зарурлигини, дехқонларга давлат ёрдамида аямаслик кераклигини қайта - қайта таъкидлаётганини боиси шунда. Расмий статистика маълумотларига кўра, 1996 йилда ялпи қишлоқ хўжалик махсулотларининг 53,1 фоизни аҳоли шахсий ёрдамчи хужжатларида етиштирилади. Ижара корхоналари, ширкатлар ва фермерлар хўжаликларининг ҳам хиссаси ортди. Агар уларга ўз вақтида керакли миқдорда ёрдам кўрсатиладиган бўлса, қабул пунктлари ва қайта ишлаш корхоналари қуввати етарли бўлса, улар бундан ҳам кўпроқ махсулот ишлаб чиқариши ва истеъмолчи бозорини бойитиши мумкин. Бугун ислоҳотлар маркази қишлоқ хўжалигига кўчмоқда. Саноатимиз каби қишлоқ хўжалиги ҳам жаҳон андозаларига мос келадиган соҳага айланишига тўлиқ асослар бор. Белгиланаётган режа ва дастурларнинг амалга оширилиши танланган янгиланиши ва ислоҳотлар йўлининг тўғрилигини яна бир исботлайди. Президентимиз ижтимоий инфратўзилмани, аввало қишлоқ жойларда янада ривожлантириш, аҳолини табиий газ ва ичимлик сув билан таъминлаш юзасидан қабул қилинган Давлат дастурини бажариш лозимлигини таъкидлади. Мустақиллик йилларида Ўзбекистонда аграр муносабатларнинг янги типи яратилди. Агар муносабатлар давлатнинг ерга мулкчилик муносабатлар ва ерда хўжалик юритиш усулларини такомиллаштиришга қаратилган чора – тадбирлари мажмуидир. 51. Жамият маънавиятини ривожлантиришнинг Ўзбекистон Республикасида демократик ислоҳот жараёнларини жадаллаштиришга таъсири. Миллий мустақиллик туфайли жамиятимизда миллий маънавий покланиш, ўнгланиш, тикланиш жараёнлари юз берди. Ҳозирда ватанпарварлик, инсонпарварлик, миллатпарварлик руҳида тарбиялаш, миллий ғурур туйғусини кучайтириш, имон, виждон, поклик, халоллик, меҳнатсеварлик, ишбилармонлик сингари ҳислатларни шакллантириш, мустақилликнинг онгли фидоийсига айлантириш ҳозирги кундаги миллий маънавий тарбия ишининг асосий мақсадидир. Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов «Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёти йўли» асарида мамлакатимизнинг янги жамиятнинг илмий назарий асослари Ўзбекистоннинг маънавият соҳасидаги стратегик вазифаларни белгилаб берди. Унда бу масаланинг 4 та маънавий ахлоқий негизи белгилаб берилган: Умуминсоний қадриятларга содиқлик; Халқимизнинг маънавий меросини мустаҳкамлаш ва ривожлантириш; Инсоннинг ўз имкониятларини намоён қилиши; Ватанпарварлик. Олий Мажлиснинг XIV сессиясидаги «Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда» мавзуидаги маърузасида И.А.Каримов маънавиятга қуйидагича таъриф беради: «Маънавият ... инсонни рухий покланиш ва юксалишга даъват этадиган, инсон ички оламини бойитадиган, унинг иймон-иродасини, эътиқодини мустаҳкамлайдиган, виждонини уйғотадиган қудратли ботиний кучдир». И.А.Каримов «Фидокор» газетасига берган интервьюсида маънавиятнинг стратегик йўналишлари белгилаб берилган: « ... авваломбор ёшларимизнинг иймон-эътиқодини мустаҳкамлаш, иродасини бақувват қилиш, уларни ўз мустақил фикрига эга бўлган баркамол инсонлар қилиб тарбиялаш. Уларнинг тафаккурида ўзлигини унутмаслик, ота-боболарнинг муқаддас қадриятларини авайлаш ва ҳурмат қилиш фазилатларини қарор топтириш, уларнинг мен ўзбек фарзандиман, деб ғурур ва ифтохор билан яшашига эришишдир...» Миллий тикланиш жуда кенг, мураккаб тарихий жараён бўлиб, у миллатимиз ҳаётининг ҳамма соҳаларини : иқтисодиётни ҳам, сиёсий фаолиятни ҳам, маънавиятни ҳам, илм-фан, тил, тарих, урф-одатлар, ҳунармандчилик, меъморчиликни ҳам, инсон камолоти билан бевосита дахлдор барча масалаларни ҳам ўз ичига қамраб олади. Миллий тикланишга бирданига эришиб бўлмайди. Миллий тикланиш узоқ давом этадиган, кўп йилларни қамраб оладиган мураккаб жараёндир. 52. Ўзбекистон Республикасининг глобал ва Марказий Осиё минтақавий хавфсизлигини таъминлашда тутган ўрни. Президент И.Каримов «Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: ҳавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва таррақиёт кафолатлари» асарида ҳавфсизликни ва барқарорликни таъминлаш муаммосини кенг ва чуқур таҳлил этди. У асосий стратегик муаммоларини бирлаштирди, ушбу муаммолар минтақамизнинг давлат арбобларнинг эътиборига сазовор бўлиши шарт. Биз ўзимизни қандай ҳимоялашимиз керак, ривожланиш учун импулсларни қаердан излаш керак? – деган саволлар бугунги куннинг энг долзарб муаммоларини акс эттирмоқда. Шу билан бирга, Президент И.Каримов мавжуд бўлган ҳавфсизликка нисбатан таҳдидларнинг табиатини, уларнинг манбаларинии чуқур ўрганишимизни, минтақада барқарорликни сақлаш шартларини аниқлаш ва улардан самарали фойдаланиш зарур эканлигини таъкидлади. Марказий Осиё минтақасига нисбатан энг кескин таҳдидлар сифатида қуйидагилар эътироф этилиши мумкин: Минтақавий можаролар, уларнинг асосий мазмуни этник миллатчилик, ҳарбий ва диний айирмачилик. Ушбу можаролар айрим давлатлар қўлида ўз манфаатларини ҳимоялаш ва таъсир кўрсатиш ҳамда минтақаларни қўлдан чиқармаслик ёки стратегик кучларни ўз фойдаси учун қаратиш кучли қуролига айланди. Ўзбекистоннинг геосиёсий жиҳатдан Евроосиё қитъасидаги қудратли давлатлар ўртасида жойлашганлиги. Терроризм, наркобизнес ва ноқонуний қуроллар савдоси. Ядро қуроли муаммоси, ушбу қуролга Ҳиндистон ва Покистон эга, аммо улар ўртасида жуда ҳам кескин вазият сақланмоқда, ушбу вазият давлатлар ўртасида урушга айланиши мумкин; Экологик ҳавфсизлик. Марказий Осиё минтақасида мустаҳкам тинчликни ўрнатиш, хавфсизлик ва барқарорликни таъминлаш стратегияси, даставвал, минтақада барқарорликни таъминлаш, ҳамда Ўзбекистон ва бутун минтақа ҳавфсизликни янги моделларни ишлаб чиқиш мақсадлар ва вазифалар билан аниқланади. Можароларни тинч йўл билан ҳал этиш Ўзбекистон мустақилликка эришган дастлабки кунлардан бошлаб, минтақавий хавфсизликни мустаҳкамлаш ва можароларни тинч йўл билан ҳал этиш масалалари мамлакат ташқи сиёсатининг энг асосий йўналишлардан бири бўлди. Ўзбекистон Республикасида минтақадаги можароларни бартараф этишга қаратилган стратегия ва вазифалар ишлаб чиқилган. Ўзбекистон қўшни давлатларда можароларни тинч йўл билан ҳал этишда мунтазам равишда ўз ҳиссасини қўшиб келмоқда. Можароларни бартараф этишда икки ва кўп томонлама музокаралар асосида можароларни тинч йўл билан ҳал этишни устуворлиги ўз ифодасини топади. Ўзбекистон Республикаси Афғонистоннинг ёнма-ён қўшниси бўлганлигини, ҳамда ушбу можарони минтақамизга ўтиш таҳдид мавжудлигини назарда тутиб, бизнинг мамлакатимиз Афғонистон Ислом Давлатида тинчлик ўрнатилишини ташвиш билан вазиятни кузатмоқда ҳамда бу мамлакатда тез орада миллий консенсус ўрнатилишига ўз қизиқишини намоён этмоқда. Афғон муаммоси нафақат Афғонистон ичидаги вазиятга, балки бутун минтақадаги вазиятга таъсир кўрсатади. Шунинг учун, ушбу муаммо минтақавий хавфсизликни ўз ичига қамраб олади. Афғонистон тинчликка эришмагунча, бутун минтақа бўйича хавфсизликни ва барқарорликни таъминлаш тўғрисида гапиришга эрта. Чунки бу мамлакат яқин пайтгача нафақат минтақавий, балки халқаро хавфсизликка таҳдид солувчи ўчоқлардан бири эди. Шу давлат ҳудуди халқаро терроризм ва диний экстримизмга боғлиқ кучларнинг полигонига, шу мамлакат гиёҳванд моддаларнинг бутун жаҳон миқёсдаги манбаига айланди. Минтақавий хавфсизликнинг нозик жиҳатларидан бири шунда эдики, турли давлатлар гоҳ пинҳон, гоҳида эса очиқдан очиқ Афғонистонга ўз таъсирини ўтказган ҳолда бутун Марказий Осиё мамлакатларига мафкуравий таъсир ўтказишга уриниб келдилар. Ўзбекистон Республикаси Ҳукумати 1993 йилдан бошлаб афғон масаласини бартараф этиш ташаббуси билан чиқа бошлади ҳамда афғон масаласига нисбатан жаҳон ҳамжамиятини жалб этиш мақсадида бу ердаги муаммонинг бутун жаҳон хавфсизлигига таъсир этувчи омил эканлигини турли минбарлардан туриб исботлаб берди. 1995 йил сентябр ойида Тошкентда ўтказилган Марказий Осиёда ҳавфсизлик ва ҳамкорлик масалалари бўйича семинар-кенгашида И.Каримов ўз нутқида Афғонистонда тинчлик ўрнатиш жараёнининг ва барқарорлик элементларини ўзаро боғлиқ эканлигини таъкидлаб ўтди. 1996 йил июн ойининг бошида И.Каримовнинг АҚШда расмий ташрифи юзасида, АҚШ Президенти Клинтон учрашувида турли масаларни муҳокама қилди, шу жумладан, минтақавий ва ҳалқаро хавфсизлик масалаларни муҳокама этди. 1996 йилнинг 23 июн Европа Иттифоқи (Флоренция) давлатлар бошлиқларнинг учрашуви доирасида И.Каримов Афғон муаммосини ечими топиш учун Европа Иттифоқи кучини ишлатишга даъват этди. Шу йилнинг ноябр ойида (14.11.1996) И.Каримов Белгияда расмий ташрифи чоғида Афғон масаласи бўйича КЕС ва НАТО раҳбарлари билан муҳокама учун учрашди. Афғон масаласи тўғрисида гап кетганда, шуни айтиш жоизки, эртаги куннинг ҳавфсизлиги ва ишонч гарови масаласи фақат минтақавий муаммо бўлиб қолмайди. Унинг ечимига бутун жаҳон давлатларнинг кучи билан етса бўлади. Жаҳон ҳамжамияти можароларни минтақавий доирасидан чиқишга йўл қўймаслиги керак. Шу асосда айтиш мумкинки, Ўзбекистнонинг минтақавий ҳавфсизлик масалаларига, айниқса Афғон муаммосига жаҳон ҳамжамиятининг эътиборини қаратиш уринишлари ўз англашини топмоқда. 1996 йилнинг охирида турли халқаро Ташкилотлари томонидан Афғон можаросини тинч йўл билан ҳал этиш масаласи юзасидан бир неча ҳужжатлар қабул қилинди: шундай қилиб, Ўзбекистон ташаббуси билан ва ЕХҲТ раҳбарлари (3-4.12.96) томонидан Лиссабон декларациясига Марказий Осиёда барқарорликни таъминлаш ва можаралардан олдини олиш ҳақидаги қўшимча модда киритилди, Васенаар Битими қатнашчилари (13.12.96) Афгонистонга қуролли кучларни таъминлашни тўхтатиш тўғрисида Декларацияси қабул қилинди (Вена, Австрия), Европа Иттифоқи Ташқи ишлар Вазирлар Кенгаши куролларни келтириш эмбарго тўғрисида «Умумий позиция» махсус ҳужжатни қабул қилди (17.12.96.). 1999 йил 18 ноябр Стамбулда юқори тоифали ЕХҲТ давлатларнинг раҳбарларнинг учрашуви ўтказилган эди. Президент И.Каримов ўз нутқида шуни таъкидлаб этдики, ЕХҲТ минтақавий ҳавфсизлик тизимини шакллантиришда фаол ролни ўйнаш кераклиги. Айниқса, охирги йилларда Афғонистонда гиёҳванд моддаларнинг ишлатиб чиқаришнинг ва савдосини кўпайиши, қуролларни савдоси, боевик аскарларнинг тайёрланиши, келажакда Марказий Осиё минтақа учун салбий натижаларга олиб келишига мумкин. Масалан, БМТ кузатишлари бўйича, Афғонистондаги тайёрлаш базаларида 55 мамлакалардан, 50 мингдан 70 минггача жанговор аскарлар тайёрганликни кўрдилар. 55. Бозор иқтисодиётининг шаклланиши-Ўзбекистон ички сиёсатининг асоси. Tarix 11 kolej 126 56. Қишлоқ хўжалигида хусусий мулкчилик шакллари. Ўзбекистонда фермер хўжаликларининг вужудга келиши ва истиқболлари. Малумки, бозор иқтисодиётининг учта таянч нуқтаси бор. Улар хусусий мулк, эркин тадбиркорлик (сохибкорлик) ва рақобатдир. Бизнингча, қишлоқ хўжалигида хусусийлаштириш, айниқса ерни сотиш ва сотиб олиш объектига айлантириш масаласи анча мураккаб, бизнинг шароитимида дехқончилик асосан суғоришга асосланган, экинга яроқли ер майдонлари кўп жиҳатдан чекланган, катта миқдорда эқиладиган техника экинлари, шу жумладан, пахта жамоа бўлиб меҳнат қилишни тақозо этади. Бундан ташқари, мамлакат миқиёсида ер кадастирининг ишлаб чиқилиши, ерлар бахоланиши керак. Бу маълум вақт талаб қилинадиган катта юмушлардир. Ўтиш даври ҳали тўла тугаланмаган, бахолар турли ички ва ташқи омиллар таъсирида тебраниб ткрган пайтда бугунги мезонлар эртанги вазиятни тўла ифодалай олмаслиги ҳам мумкин. Ва ниҳоят, бу ерда қарор топган анъаналарни ҳам назардан сокит қилолмаймиз. Эҳтимол ерни хусусий мулк обектига айлантириш борасида истаганча гапириш, ёиш ва тортишиш мумкиндир. Лекин бизнинг ўлкада ҳамиша дехқон ер эгасимас, ернинг ўзига бириктирилган, Россияда эса крепостной дехқон помешчикники бўлиб келган. Биргина шу феноменнинг ўзи ҳам хусусий мулкчилик ерга эгалик қилишнинг эгона шакли бўла олмаслигини кўрсатади. Дехқончиликда оилавий қудрат шаклини қўллаш, ерга эгалик қилишда, даромадни тақсимлашда эса пайчилик усулидан фойдаланиш, пай орқали мулкка эга бўлиш, даромад олиш, шартнома асосида ишлаш бугун мақсадга мувофиқ деб ҳисобланмоқда. Ривожланган мамлакатларда аҳолининг 3 – 5 фоизини ташқил этадиган фермерлар озиқ овқат махсулотлари билан ўз ҳалқини тўла таъминлаьгина қолмай, айни пайтда уларни бошқа давлатларга ҳам экспорт қилади. Шундайликка шундай, лекин худди шу Голландияда ёки Америкада фермерларга сервис хизмат кўрсатиш бўйича қанчадан - қанча аҳоли банд эканлигини эътибордан соқит қилиб бўлмайди. Фермер ўз уйида ёки фермасида туриб, керакли уруғлик, маъданли ўуит ёки техника хизмати учун, арзон ва ишончли таъминотчи ҳамкорлигига буюртма бериш ва уни ўз вақтида олиши мумкин. У эҳтиёт қисмлар, ёқилғини хафталаб кутиб ўтирмайди. Токи дехқон (фермер) ўзининг асосий иши – хосил тўплаш ва йиқиш билан шууулланмас экан, унинг ишида унум, самара ҳам бўлмайди. Президентимизнинг қишлоқда хизмат кўрсатиш соҳасини етарлича ташқил қилиш зарурлигини, дехқонларга давлат ёрдамида аямаслик кераклигини қайта - қайта таъкидлаётганини боиси шунда. Расмий статистика маълумотларига кўра, 1996 йилда ялпи қишлоқ хўжалик махсулотларининг 53,1 фоизни аҳоли шахсий ёрдамчи хужжатларида етиштирилади. Ижара корхоналари, ширкатлар ва фермерлар хўжаликларининг ҳам хиссаси ортди. Агар уларга ўз вақтида керакли миқдорда ёрдам кўрсатиладиган бўлса, қабул пунктлари ва қайта ишлаш корхоналари қуввати етарли бўлса, улар бундан ҳам кўпроқ махсулот ишлаб чиқариши ва истеъмолчи бозорини бойитиши мумкин. Бугун ислоҳотлар маркази қишлоқ хўжалигига кўчмоқда. Саноатимиз каби қишлоқ хўжалиги ҳам жаҳон андозаларига мос келадиган соҳага айланишига тўлиқ асослар бор. Белгиланаётган режа ва дастурларнинг амалга оширилиши танланган янгиланиши ва ислоҳотлар йўлининг тўғрилигини яна бир исботлайди. Президентимиз ижтимоий инфратўзилмани, аввало қишлоқ жойларда янада ривожлантириш, аҳолини табиий газ ва ичимлик сув билан таъминлаш юзасидан қабул қилинган Давлат дастурини бажариш лозимлигини таъкидлади. Мустақиллик йилларида Ўзбекистонда аграр муносабатларнинг янги типи яратилди. Агар муносабатлар давлатнинг ерга мулкчилик муносабатлар ва ерда хўжалик юритиш усулларини такомиллаштиришга қаратилган чора – тадбирлари мажмуидир. Ўзбекистонда бозор тизимини яратишга қаратилган янги аграр муносабатлар давлат ва жамоат хўжалик ерининг бир қисми (жами 500 минг) аҳолига томорқа тарзида фойдаланиш учун берилди. Натижада 1998 йилда аҳолининг томорқ хўжалигида ер 640 мингдан ошиб кетди. Янги аграр муносабатларнинг иккичи йўналиш – бу қишлоқни фермерлаштириш, яъни давлат ва жамоа хўжаликдари ўрнига дехқон ва фермер хўжаликларини ташқил этишдан иборат. Ерга давлат мулки сақланган ҳолда ер хўжалик юритиш меросга ўтиш шарти билан дехқонларга берилди. 1998 йилда жами 20 мингдан зиёд дехқон ва ферер хўжалиги ишлади. Аграр муносабатларнинг учинчи йўналиши сақланиб қолган давлат ва жамоа хўжаликларда. 57. Ўзбекистон Республикасида кадрлар тайёрлаш сиёсатининг асосий мақсад ва вазифалари. «Истеъдод» («Умид» ва «Устоз») жамғармаларининг ўрни. Download 2.23 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|