Махдплабай” ишлаш тизимини тутри ташкил этишда давлат органлари ва ташкилотларининг урни


Download 246.14 Kb.
bet13/24
Sana30.12.2022
Hajmi246.14 Kb.
#1072992
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   24
Bog'liq
МАХДПЛАБАЙ

"Бюрократия" атамасининг учинчи маънода хУлланилиши давлат бошхаруви назарияси фани нухтаи назаридан харалади. Фанда бюрократия хусусий ташкилотларни бошк,аришдан фархли равишда давлат секторининг бошхарилишини англатади. Бундан махсад давлат бошхаруви тизимининг сифат жихатдан фархли хусусиятини, бошхарув харорларининг мажбурийлиги, хонунларни хуллаш, хусусий манфаатлардан кура давлат манфаатларини химоя хилиш бирлачи ахамиятга эгалини куришимиз мумкин.
"Бюрократия" тушунчасининг туртинчи маъносида бозор ихтисодиёти шароитида фаолият юритаётган хужалик бошхарувидаги органларнинг бошхаруви тушунилади. Бир харашда, у аввалгисидан фарх хилмайди, Ушбу ташкилотларнинг аксарияти давлатга тегишли булса, баъзилари нодавлат ташкилотлар (масалан, хайрия жамтармалари, ихтиёрий уюшмалар, махалла) хисобланади. Бюрократиянинг ушбу таърифининг махсади ташкилотнинг табиати ва ишлаш тартиби уни молиялаштириш усулига ва у фаолият юритадиган ихтисодий мухитга хараб узгаришини таъкидлашдир.
Замонамизга келиб бюрократик бошхарув тизими купрох кучли назорат ва тартиб урнатишнинг бир усули сифатида харалиб, купинча авторитар ва тоталитар давлатларга хос бошхарув механизмига айланиб холди. Бунга асосий сабаб бошхарувнинг инновацион технологияларини жорий этилгани ва бошхарув методологиясидаги узгаришлар булди. Бугунги кунга келиб, бюрократия купрох салбий маъно касб этиб, фухароларни вахтини оладиган ва манфаатларига путур етказадиган категорияга айланиб улгурди.
Бюрократиянинг ёрхин салбий куринишларига цотозбозлик (турли хужжатлар, маълумотнома, тавсифнома, тавсиянома, хис°6от, ахборот ва х-к-), ута расмиятчилик, мажлисбозлик каби иллатларни санаш мумкин. Шу сабабли постсоциалистик мамлакатларда бюрократия тутрисида гапирилганда, купинча салбий Холатлар гавдаланади. Бюрократия хухУХларни чеклайдиган, вахтни угирлайдиган, ортихча сарф-харажат, хаётда(ишда) катта ва мураккаб хийинчиликларга дучор хиладиган, амалдорлар томонидан уйлаб топилган турли чекловчи механизмдан иборат иллат булиб, давлат ривожига ва жамият х,аётига тусик, сифатида тушунилади. Буларни купрок мех,нат фаолиятида, ишга киришда, тиббий хизматда, давлат ташкилотлари ор^али >^ал ^илинадиган ишларда учратиш мумкин.
Бюрократия мамлакат ривожининг к,андайдир утиш даври учун зарур булиши мумкин. Ахборот технологиялари мавжуд булмаган ёки ривожланмаган даврларда, жамиятда узаро ишонч ва тартиб булмаган вак,тларда ижобий мазмун касб этади. Охир ок,ибат бюрократиянинг фойдасидан кура, зарарли томони шунчалик купки, бу давлатга *ам, жамиятга *ам салбий таъсир ^илиб, ^аётни ^ийинлаштиради. Х,озирда бюрокартиянинг куплаб шакл ва турларини санаш мумкин.
3.2. Бюрократиянинг келиб чидиш сабаб ва омиллари.
Бюрократияда мансабдор шахснинг уз хизмат вазифаларини даддоний, виждонан бажаришидан кура, купинча расмий доидаларга риоя дилган долда хизмат курсатиши мудимрод деб даралади. Айнидса утиш даври ёки давлатнинг шаклланишида давлат уз фудароларини бошдариш учун баъзан бундай сунъий чекловлар урнатадиган бошдарув аппаратига мудтожлик тутилади.
Бюрократиянинг келиб чидиш тарихига назар ташлайдиган булсак, биринчи марта буни Кадимги Миср, Хитой, Шумер ва бошда илк монархия давлатларида, дукмдорларнинг буйрудларини бажарадиган, имтиёзларни тадсимлаш ва мавжуд бойликларни дисобга оладиган амалдорлар аппаратига зарурат пайдо булди.
Бюрократия” термини аслида “докимиятга зга булган ходим” деган маънони англатади. Аммо вахт утиши билан “бюрократия” тушунчаси мадаллийчилик, турачилик, мансабни суиистеъмол дилиш, сансалорлик, дотозбозлик, ута расмиятчилик каби салбий маъноларда дулланила бошланди. Х,озирда куплаб давлатларда бу категория асл маъносини йудотиб, бошдарув ва иш олиб боришнинг узига хос салбий идоравий услуби сифатида талдин этилмодда. Бугунги кунда бошдарувнинг зарур дисми сифатида бюрократлар алодида ижтимоий датламга айланди.
Бюрократик аппаратга хос хусусиятлар:
•дуйи мансабдор шахсларнинг юдори мансабдорларга потонали буйсинуви;
•даттид иш режими ва маъмурий буйрудбозлик;
•махсус маълумотни тадозо этувчи расмийлашган вазифаларни амалга оширишда меднат ва масъулият тадсимоти.
Буюрократия тизимида ташкилотнинг купчилик аъзолари расмиятчилик, узбошимчалик, авторитаризм ва буйрудбозлик шароитига мослашиши кучая боради. Ташкилотнинг датъий тартиб-доида дамда мадсад-вазифаларига буйсундирилиши бюрократияни мустадкамлаш ва садлаб долиш учун хизмат дилади. Бу дол айнидса авторитар режимда ишлайдиган ташкилотларда яддол намоён булади.
Мансабдор шахе томонидан уз вазифасига виждонсизлик ва совуддонлик билан фудароларнинг таклиф, ариза ва шикоятларини куриб чидиш тартибини бузиши, уларга тураларча муносабатда булиш доллари давлат ва жамият манфаатларига, фудароларнинг донун билан к,урик;ланадиган х;укук; ва манфаатларига жиддий зарар етказади.
Бюрократиянинг келиб чидиш сабаб ва омилларини дуйидагиларда изохлаш мумкин:

  • мураккаб донунчилик, бир-бирига зид норма ва бушлидлар;

  • расмий талаб ва доидаларнинг устуворлиги;

  • ижронинг вадтида таъминланмаслиги;

  • ута мустадиллик ва суистеъмолчилик;

  • эскича дараш ва ёндашувлар;

  • структура ва штатлар номутаносиблиги;

  • интернет тармотининг мавжуд эмаслиги;

  • даттид назорат ва тартиб урнагишга интилиш;

  • замонавий ахборот технологияларининг жорий этилмаганлиги;

  • назорат ва мувофидлаштирувчи органларининг куплиги.


Download 246.14 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   24




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling