Mahsulot tannarxini aniqlashda amortizatsiya xarajatlari hisobi I. Kirish II. Asosiy qism

 
 

---

6 
1. Mahsulot tannarxini hisoblashning mazmun-mohiyati, ahamiyati va 
vazifalari 
 
Mahsulot tannarxini hisoblashning mazmun-mohiyati, ahamiyati va 
vazifalari haqida gapiradigan bo‟lsak, birinchi navbatda albatta biz 
mahsulot tannarxini hisoblashning mazmun-mohiyati haqida ma‟lumotlar 
keltirsak va undan keyin uning ahamiyati va vazifalari haqida ma‟lumotlar 
keltirsak.
Mahsulot tannarxi - shu mahsulotni ishlab chiqarish uchun ketgan 
barcha bevosita va bilvosita xarajatlarning qiymat ifodasidir. Mahsulot 
(ish, xizmat) tannarxi - mahsulot ishlab chiqarish jarayonida 
foydalaniladigan tabiiy resurslar, xom ashyo, materiallar, yoqilg‟i, 
energiya, asosiy vositalar, mehnat resurslari, va boshqa xarajatlarning 
qiymat bahosi. 
Korxonalar va tashkilotlar uchun mahsulot tannarxini hisoblash juda 
muhim hisoblanadi. Chunki tannarxni hisoblamasdan turib mahsulot 
narxini aniqlab bo‟lmaydi va tavakkal narx qo‟yib sotish esa korxona 
xarajatlarini ham qoplay olmasligi mumkin va bundan tashqari mahsulotni 
raqobatlashgan bozorda sotilmay qolishi ham mumkin. Bu esa o‟z 
navbatida korxonalarning tugatilib ketishiga sabab bo‟lishi mumkin. 
Tannarxda korxona ishlab chiqarish faoliyatining sifat ko‟rsatkichlari 
– ishlab chiqarish resurslaridan foydalanish samaradorligi, ishlab chiqarish 
texnologiyasi va mehnatni tashkil etish darajasi, korxonani tejamkorlik 
bilan va oqilona yuritish omillari, mahsulot ishlab chiqarishni yuksaltirish 
sharoitlari o‟z aksini topadi. 
Mahsulot tannarxini hisoblashdan ko‟zda tutilgan asosiy maqsad – 
uni ishlab chiqarishga sarflangan haqiqiy xarajatlarni tegishli hujjatlarda 
o‟z vaqtida, to‟liq va ishonchli aks ettirish hamda moddiy, mehnat va 

---

7 
moliyaviy resurslardan tejamkorlik asosida, oqilona foydalanish ustidan 
nazorat o‟rnatishdir. 
Hozirgi kunda korxona va tashkilotlarda mahsulot tannarxini 
aniqlashda Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 5- fevraldagi mahsulot 
(ishlar, xizmatlar)ni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarining tarkibi hamda 
moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to‟g‟risida NIZOMga muvofiq 
amalga oshiriladi. Shu nizomga muvofiq, mahsulot tannarxi tarkibiga 
quyidagi xarajatlar kiritiladi. Bu xarajatlar korxona mahsulot ishlab 
chiqarishda bevosita qatnashib mahsulot tannarxini shakllantiradi:

Moddiy xarajatlar; 

Mehnatga haq to‟lash xarajatlari; 

Ijtimoiy soliqga ajratmalar; 

Amortizasiya xarajatlari; 

Boshqa xarajatlar.