Majburiyatini

daraja uzlashtirilgan axborotni masalalarning muayyan sin- fini yechish uchun amaliy faoliyatda kullash madorati bilan boglik,; 4-daraja yangi dolatlarda yul topa olish damda faoliyat uchun ol- din uzlashtirilgan dasturlardan tamomila fark, keluvchi yechim va darakatlarni ishlab chitsishni (transformatsiya darajasi) tak,ozo etadi.

V. P. Bespalko ta’lim tizimiga (boshlangich ta’limdan kushimcha ta’limgacha) taallukdi bulgan, kursatilgan daraja tizimini tat­ bik, k,ilishni ta’kidlaydi. Umumiy urta tatbikdn ta’limga 1-, 2-
va k,isman 3-darajani kullash tavsiya etiladi.
Agar 1- va 2-daraja deyarli fark, kdimasligini — ular esda kal­ gan axborotlarni k,ayta tiklashga muljallangan xamda bilimlarni amaliy tatbik, k,ilish faoliyatini kuzlamay, k,andaydir amaliy na- gija, yakunga erishishga muljallanmaganligini (jarayon faoliyat sub’ekti ichida, uning doirasidan chik,may k,ayd k,ilinadi) disobga olsak, u dolda darajalar tizimini asos k,ilib olib buni, undan ta’lim muassasalarida foydalanish uchun moslashtirish (transfor- matsiyalash) zarurligini ta’kidlash lozim.

2. 
   TA’LIM SIFATINING NAZORAT VL ULChOV TIZIMI
   

Chet el va mamlakatimiz olimlari turli yillarda turli daraja­ dagi ta’lim muassasalarida ta’lim sifatini nazorat k,ilish ti- zimlari ustida ishlaganlar.

Yu. V. Rissev texnikumlar va xunar-texnika bilim yurtlari bi- tiruvchilarining kasbiy tayyorgarligini badolash masalasiga mala­ ka darajasi, ishda ishonchlilik, kasbiy yunalganlik mezonlariga
asoslangan kompleks yondashuvni taklif kdladi. Ushbu metod (yonda­ shuv) amaliy jidatdan ob’ektiv emas, chunki u abstrakt xarakterga ega bulib, bu mezonlarni mikdoriy anikdash mumkin emas.
A. M. Krine kiy ukuvchilar BKMlari sifatini eksperimental disoblash yuli bilan kompleks badolash tizimini taklif kdladi. Buning uchun muallif ilgaridan ma’lum bulgan yoki standartda bayon kdlingan kuyidagi parametrlarni keltiradi:
M 1 massivi — bitiruvchi tomonidan ta’lim muassasasini bi- tirgan paytda dak,ik,atan egallangan bilim, madorat va kunikmalar, M 2 massivi — ish beruvchi tomonidan bitiruvchiga kuyilgan ta­
lablar,
M 3massivi — malaka tavsifida bayon kdlingan bitiruvchiga kuyi­ ladigan talablar.
(a) raemni kurib chi^amiz. Bu — bitiruvchilar bir k,ancha yil avval ega bulgan natija. Ideal variantga M 1va M 2 massivlari bir- birini maksimal tuldirishi ork,ali erishilgani kurinib turib- di. Buni, eng avvalo, shunday tushuntirish mumkinki, ish beruvchi k;ancha kam talab kuysa, bitiruvchilar uning M 2 talablarini tula k,ondirishga kodir buladi, bu esa, vak,ti kelib, kasb-dunar ta’limi obrusi tushishiga olib keladi.
(b) raemda — kasb-dunar TM bitiruvchilarining tayyorgarlik da- rajasini oshirishda DTS roli aks etgan. Uch massiv — M 1, M2, M 3 bir-birini krncha kup tuldirsa, mutaxassis tayyorlash sifati mednat bozori talablari nukuai nazaridan va KT DTSga mos dolda shuncha yuk,ori buladi. Shuning uchun bir-birini tuldirish massivi — biti­ ruvchi sifatining sxematik tasviri, deyish mumkin. KT DTSlarini joriy kdlish nega buncha k,iyin kechayotgani tushunarli. Chunki M 3mas­ sivi mavjud emasligi bitiruvchining malaka tavsifi talablarni tan- lab olishda TMga keng imkoniyat beradi va buni dech kim dech kdnakd- siga nazorat kdlmagan. Ushbu tizimda M 3 massivi DTSni ta’minlash kafolati, ish beruvchini ik;gisodiyotdash yuksak malakali mutaxassis- lar bilan ta’minlashga undovchi sabab (A. Sh. Kripskiy) buladi.