Makorim ul-axloq

Navoiy o’zi keltirgan 100 fe‘lning har biri o’zbek tilida o’z sinonimlariga ega ekanligini ta‘kidlaydi. Masalan, biror bir suyuqlikni ichish harakatini ko’rsatuvchi ichmoq fe‘li bor. Navoiy bu fe‘lning sipqarmoq, tomshimoq kabi sinonimlardan ham foydalangan: Soqiyo, tut bodakim, bir lahza o’zimdin boray, Shart bukim, har necha tutsang labo-lab sipqaray. Soqiy, chu ichib, menga tutar qush, Tomshiy-tomshiy oni qilay no’sh.

• 
  Navoiy o’zi keltirgan 100 fe‘lning har biri o’zbek tilida o’z sinonimlariga ega ekanligini ta‘kidlaydi. Masalan, biror bir suyuqlikni ichish harakatini ko’rsatuvchi ichmoq fe‘li bor. Navoiy bu fe‘lning sipqarmoq, tomshimoq kabi sinonimlardan ham foydalangan: Soqiyo, tut bodakim, bir lahza o’zimdin boray, Shart bukim, har necha tutsang labo-lab sipqaray. Soqiy, chu ichib, menga tutar qush, Tomshiy-tomshiy oni qilay no’sh.
  
• 
  Navoiy asarlarida «yig’lamoq» so’zining yig’lamsinmoq, bo’xsamoq, ingramoq, singramoq, siqtamoq, o’kirmak, inichkirmak, hoy-hoy yig’lamoq kabi sinonimlarini samarali qo’llagan. Istasam dabir gulidin ishqingni pinhon aylamak, Kechalar gah ingramakdur odatim, gah singramak. Ul oyki, kula-kula hirog’latti meni Yig’latti meni demaki, siqtatti meni.
  
• 
  Navoiy yuqoridagi misollarni keltirar ekan, ulardagi sinonimlarning poetik ustunligini, stilistik bo’yoqdorligini va poeziyadagi rolini ko’rsatadi. Bu bilan tildagi sinonimlarning rolini yaxshi tushunib yetganligini ko’rstadi.
  

“Majolis un-nafois”dagi 2-3-majlislar

• 
  «Majolis un-nafois» («Nafislar majlislari») — Alisher Navoiy tazkirasi (1490—91; 1497—98 y.da qayta ishlangan). Turkiy tazkirachilikning ilk namunasi. Asarda 15-a.da Xuroson va qo’shni mamlakatlarda yashagan shoir, yozuvchi va olimlar (jami 459 kishi) ijodiga oid qisqa ma’lumotlar berilgan. Ma’lumotlar yillar, geografik o’rinlar hamda sulolaviy tarti- blarga tayanib joylashtirilgan. 8 qism— «majlis»dan iborat.
  
• 
  1—2 majlislarda muallifning salaflari — tazkira yozilayotgan vaqtda hayot bo’lmagan shoirlar,
  
• 
  3--majlisda o’ziga zamondosh shoirlar haqida ma’lumotlar keltirilgan.