Maktabgacha va

7.6-mashg‘ulot
Ma’lumotlar bazasiga ma’lumotlar tartib bilan kiritilgani tekshiriladi. Ushbu amal 
verification deb ataladi. U ma’lumotlarning toʻgʻriligini emas, balki soʻralgan 
ma’lumot kiritilganini tekshiradi.
Ma’lumotlar bazasiga kiritilgan ma’lumotlar ularning asli bilan solishtiriladi. 
Ehtimol, ma’lumotlar qogʻoz parchasidan koʻchirilgan boʻlishi yoki ma’lumotlar 
tegishli boʻlgan shaxs yaqin atrofda boʻlishi mumkin. Ma’lumotlar bexato 
kiritilganiga ishonch hosil qiling.
Verification: biror 
ma’lumotni uning 
asli bilan bir xil 
ekani va tartib 
bilan kiritilganini 
tekshirish.
Kalit so‘z
@edurtm_uz

---

114
Ma’lumotlar xavfsizligi
Ma’lumotlar shaxsiy va qimmatli boʻlishi mumkin. Ba’zi kimsalar boshqa birovlarning 
qayerda yashashi, nimalarni xarid qilishi va hordiq chiqarish uchun nimalar bilan 
shugʻullanishi kabi ma’lumotlarini aniqlash uchun koʻp pul sarflashga tayyor. Yuqorida 
misol keltirilgan ma’lumotlar 
raqamli iz deb ataladi. Internetda qilingan har qanday 
harakat foydalanilgan veb sayt ma’muriyati tomonidan saqlab olinishi mumkin.
Misol uchun, nega ekranda biroz oldin koʻrib chiqilgan narsalar haqida reklama 
chiqadi? Veb sayt koʻrilgan ma’lumotlarni qayerdan biladi? Qidirilgan ma’lumotlar tarixi 
kompyuterda saqlanadi. Veb saytlar foydalanuvchiga qiziqarli tuyulgan mahsulotlar 
reklamasini chiqarish uchun ushbu aniq ma’lumotlarga tayanadi. Bu 
raqamli 
izdan ijobiy foydalanish namunasi hisoblanadi (reklama qiluvchilar uchun ijobiy, 
foydalanuvchi esa reklamalardan bezovta boʻlishi mumkin!).
Raqamli izdan salbiy maqsadda ham foydalanish mumkin. Doʻstlarimizdan biri biz 
yoqtirmaydigan fotosuratni internetga joylasa, nima boʻladi? Oʻsha fotosurat internetda 
butun umr davomida saqlanib turishi va uni biz 
haqimizda batafsil bilishni istagan har qanday inson, 
masalan, kelajakda ish beruvchilar ham koʻra olishi 
mumkin. Mashhur insonlarning fotosurati koʻp hollarda 
ularning ruxsatisiz internetga joylanadi. Bu qanchalik 
toʻgʻri? Ularning fotosuratlaridan boshqalar reklama 
uchun foydalanadi, lekin mashhurlarning ham shaxsiy 
daxlsizlik huquqlari bor-ku!
Shuningdek, ma’lumotlar jinoyatchilar tomonidan 
ham salbiy niyatda ishlatiladi. Ular ism, tugʻilgan sana 
va manzil kabi ma’lumotlardan foydalanib yolgʻon 
akkauntlarni ochishi va shaxslarga tegishli hisob 
raqamlarga buzib kirish orqali pullarni oʻzlashtirishi 
hech gap emas.
Ma’lumotlarni xavfsiz saqlash dolzarb ahamiyatga ega. Bu orqali ularning oʻgʻirlanish 
ehtimoli kamayadi (lekin bu umuman oʻgʻirlanmaydi degani emas).
Agar boshqalarga oid ma’lumotlar boʻlsa, nimalarni saqlash mumkin va mumkin 
emasligini bildiruvchi qonunlar bilan tanishib chiqish kerak. Ushbu qonunlar