Maktabgacha va

ma’lumotlar himoyasiga oid qonunchilik deyiladi. Qoidalardan biri boshqalar 
haqidagi daxlsiz ma’lumotlarni saqlash mumkin emasligi yoki boshqalarning 
ma’lumotlari xavfsizligini ta’minlash kerak ekanidir.
Quyidagi jadvalda ma’lumotlar bazasini himoya qilishning ayrim usullari tavsiflangan.
Uslub
Tavsif
Parol
Faqat parolni biluvchi insonlar ma’lumotga kira oladi. Parol 
qanchalik murakkab boʻlsa, uni topib olish shunchalik qiyin boʻladi.
Ishonchli parol kamida sakkizta belgidan iborat boʻlib, raqamlar, 
maxsus belgilar, kichik va katta harflarni oʻz ichiga oladi.
Boshqalar topishi oson boʻlgan soʻzlardan, masalan, ismdan parol 
sifatida foydalanmaslik kerak. 
Internetga shaxsiy 
ma’lumotlarni 
joylashda ehtiyot 
boʻlish kerak.
 
Shaxsiy ma’lumotlar 
xavfsizligini, 
ulardan shaxsning 
oʻziga qarshi 
foydalanmasliklarini 
ta’minlash kerak. 
Ehtiyot bo‘ling!
Raqamli iz: 
siz haqingizda 
internetdagi 
mavjud ma’lumot.
Buzib kirish: 
kompyuter tizimiga 
noqonuniy, 
ruxsatsiz kirish.
Maʼlumotlar 
himoyasiga oid 
qonunchilik: 
ma’lumotlaringizni 
himoya qiluvchi 
qonunlar.
Parol: faqatgina siz 
biladigan, tizimga 
kirish uchun 
shaxsiy kirish 
ruxsatini beruvchi 
belgilar majmuasi.
Kalit so‘zlar
 8-amaliy ko‘nikma
@edurtm_uz

---

115
Ma’lumotlar bazasidan maqsadli foydalanish
Kirish huquqi: 
boshqa odamlarga 
beriladigan ruxsat 
darajalari. Masalan, 
ular ruxsat 
bergan shaxsning 
ma’lumotlar 
bazasidagi 
ma’lumotlarni 
faqat oʻqiy olishi 
mumkin.
Ko‘rish huquqi: 
bir foydalanuvchi 
koʻrishi mumkin 
boʻlgan aniq 
ma’lumotlar 
(bunda 
saqlanayotgan 
barcha 
ma’lumotlarni 
koʻrish mumkin 
emas).
Kalit so‘zlar
8.1-mashg‘ulot
Quyidagi vazifalarning javobini daftaringizga yozing.
Ultimate League
 tashkilotchilari ma’lumotlar bazasidagi ma’lumotlarni qanday 
qilib xavfsiz saqlashni bilishi kerak.
Yuqorida oʻrgangan axborotlardan foydalanib Ultimate League tashkilotchilari 
ma’lumotlarni xavfsiz saqlay olishining ikki xil usulini tushuntirib bering.
1. 
2. 
Uslub
Tavsif
Kirish 
huquqlari
Ma’lumotlar bazasida ayrim insonlarning foydalanish koʻlamini 
cheklash mumkin: 
Read only: “Faqat oʻqish” ruxsati berilgan shaxslar ma’lumotni 
faqat koʻradi, biroq tahrirlolmaydi yoki oʻchira olmaydi.
Read, write: “Oʻqish, yozish” ruxsati berilgan shaxslar ma’lumotlarni 
koʻradi va oʻzgartira oladi.
Ko‘rish 
huquqlari
Ma’lumotlar bazasini ayrim shaxslar belgilangan ma’lumotlarnigina 
koʻra oladigan qilib sozlash mumkin.
Masalan, sport klubi qabulxonasidagi xodim ismlar va manzillarni 
koʻra olishi mumkin, lekin shaxslarning kredit kartasi ma’lumotlari 
yoki tibbiy ma’lumotlari tarixi kabi maxfiy ma’lumotlarni koʻra 
olmaydi.
Ma’lumotlar bazasida yuqoridagi sozlamalarni faollashtirish shart emas, lekin ularning 
nimaligi va qoʻllanish maqsadlarini bilish kerak.
Kirish huquqlari va koʻrish huquqlari oʻzaro farqlanadi. Ayrim insonlar ma’lumotlar 
bazasiga 
Read only ruxsati bilan kira oladi, lekin ular barcha ma’lumotlarni koʻra olishi 
mumkin. Boshqa insonlar esa ma’lumotlar bazasiga 
Write, Read ruxsati bilan kira 
oladi, lekin ular ma’lumotlar bazasining kichik bir qismini “koʻrishi” mumkin boʻladi.
@edurtm_uz

---