Manbashunoslik

1 M o z a n d a r o n d en g izi - K aspiy d e n g iz in in g o 'rta asrlardagi nom laridan.
59

---

Jutjoniyaning tevarak-atrofi m ahkam qilib m ustahkam langan joylar, 
ekinzorlar va bog‘lar b o ‘lgan. Vaqt o ‘tishi bilan Jurjoniya q al’asi suv 
ostida qoldi va shahar xarobalikka yuz tutdi. A ytishlaricha, undan faqat 
bitta m inora qolgan, keyineha uni Boynazar so‘fi ismlik bir avliyo buzdirib 
tashlatib, o'rniga masjid qurdirgan. Bu masjid hozir ham o ‘z o ‘rnida 
tu rib d i. Y azir alay h issalo m va Y um aloq avliyo q ab ri o ‘sha yerda. 
Saksondan oshgan va bularning ham m asini ko'rgan yoki (kim dandir) 
eshitgan keksalarning so'zlariga qaraganda, m inorani buzayotganlarida 
unda biryozuvga ko'zlari tushgan. Yozuvdan m a’lum b o ‘lishicha, m azkur 
m inora shu joydagi ju m ’a m asjidining kichik m inorasi b o'lgan , tevarak- 
atrofdagi odam larni nam ozga chorlovchi m in o ran in g balandligi 100 
qaridan kam bo'lm agan. Bu yerda “Q u r’o n ” tilovat qiluvchi qori, im om , 
muazzin (so‘fi) va farroshning maoshi harbiriga 300 oqchadan belgilangan. 
M asjid yonida m adrasa, b o zo r va karvonsaroy ham b o 'lib , ularnin g 
barchasi suv ostida qolgan.
X orazm ning yana bir shahri G urganj b o 'lib , Chingizxon tarafidan 
vayron etilgan. Ushbu zolim kelgunga q adar uning 12 ju m ’a masjidi 
bo'lib, ...ularning h ar biri uch tan o b d an m aydonni egallagan edi. U ning 
tevaragida daraxtlar ichiga cho'm gan (obod) nam ozgohlar bo'lib, ularning 
har biriga (nam oz kunlari) u c h -to 'rt lak 1 xalq to 'p la n a r edi. U larning 
har birida 1000 nafar odam xizm at qilgan.
Shahar aholisining katta qismini Y a’qub payg'am barning ...avlodlari 
tashkil qiladi. U ning o 'g 'li S ham unning m uqaddas m ozori hozirda Xoja 
eli (Xojayli) deb atalm ish M izdaxkandadir.
Shu kunlarda U rganch vayronagarchilikka yuz tutgan , jab r yetgan 
shayx N ajm iddin Kubro va Xoja Ali Azizon janoblarining m aqbaralari 
G urganjdadir.
Xorazmning yana birshahari Ramldir. U nga Som ibn N arim on (qadimgi 
Eron podshohlaridan) asos solgan...U ni otasining kem asiga o'xshatib 
qurdirgan. H ozirda Xivaq nom i bilan m a’lum. Aytishlaricha, bu so'zda 
( “ R am i” so'zida) Pahlavon M ahm ud hazratlari vafot etgan yili tarixi 
yashiringan. Shu bois bu tarixda shaharga nom bo'lib qolgan... Va yana 
aytadilarki, Xivaq k o 'p bor vayron qilingan va qayta tiklangan. U a ’lo 
hazratlari xonning (A llohqulixonning) otasi (Alloh tarafidan m ag'firat 
qilingan) Abulg'ozi M uham m ad R ahim xon2 va uning og'asi m arhum
Q utlug' M urod inoq tarafidan obod qilingan. U larning sa’y-harakati bilan 
shaharda oliy madrasa bino qilingan. Bunga nom i yuqorida zikr etilgan