Manbashunoslik

8.2.4. «Manoqibi Amir Kulol»
« M an o q ib i A m ir K ulol» («A m ir K u lo ln in g hay o t y o 'li» ) asari 
naqshbandiya tariqatining ko'zga ko'ringan nam oyandalaridan biri, hazrati 
sohibqiron A m ir T em urning pirlaridan A m ir K ulolning hayot yo'liga 
bag'ishlangan. A m ir Kulol asli Buxoroyi sharifning Suxori qishlog'idan 
bo'lib, ota-bobolaridan tortib kulolchilik bilan tirikchilik o'tkazganlar.
72

---

tariq atd a xoja M uh am m ad Boboyi Som osiy (vaf,1354)ning xalfasidir.
Asarning m uallifi A m ir K ulolning nabirasi Shihobiddindir.
A sarning XVII asrda k o ‘chiriIgan yaxshi bir q o ‘Iyozma nusxasi O 'z R
FA S harqshunoslik instituti xazinasida saqlanm oqda. «M anoqibi A m ir 
Kulol»ning to shbosm a nashrlari ham bor.
8 .2 .5 . Xoja Muhammad Porsoning «Maqomati xoja Alouddin 
Attor», «FasI ul-xitob», «Risolayi qudsiya» va boshqa asarlari
Xoja M uham m ad Porsoning haqiqiy ismi M uham m ad ibn M uham m ad 
al-H ofiz al-B uxoriy bo'lib, 1419-yili M akkada vafot etgan. N aqshbandiya 
tariq atin in g n azariyotchi o lim larid an, ushbu tariq at va u n in g k o 'z g a 
ko'ringan nam oyandalariga atab bir necha asar yozib qoldirgan.
Ulardan biri «M aqomati xoja Alouddin Attor» («Xoja Alouddin A ttorning 
hayot yo'li») bo'lib, unda Naqshbandiya tariqatining yirik vakillaridan biri 
Xoja Buzurg — Xoja B ahouddin N aqshbandning xalifaiaridan biri asli 
xorazmlik xoja A louddin (vaf. 1400)ning aytganlari jam langan.
«M aqom ati xoja A louddin Attor» asari n ashr etilm agan. Q o 'ly o zm a 
nusxasi O 'z R FA S harqshunoslik instituti kutubxonasida m avjud.
Xoja M u ham m ad P orsoning yana bir asari «FasI ul-xitob» («R avshan 
fikrlar») b o 'lib , u n d a e ’tiq o d , diniy m arosim lar, aqidaparastlik va falsafiy 
oqim lar haqida m u tasaw u fo n a fikr yuritiladi. «FasI ul-xitob» ta s a w u f 
bo 'y ich a qom usiy asar hisoblanadi.
A sarning q o 'ly o zm a nusxalari O 'zb ek isto n , shuningdek, G e rm an iy a, 
Fransiya va boshqa xorijiy m am lakatlarning kutubxonalarida m avjud. 
1913-yili am alga oshirilgan toshbosm a nashri ham bor.
X o ja M u h a m m a d P o r s o n in g p iri m u rs h id i x o ja B a h o u d d in
N aqshbandga atab yozgan «Risolayi qudsiya» («Qudsiy kalim alar haqida 
risola») asari b o 'lib , olim bu asarida ustozining aytganlarini z o 'r e ’tib o r 
bilan jam lagan. Xoja M uham m ad Porso bu asarini ustozi xoja A louddin 
A ttorning iltimosi bilan yozgan.
Olimning bulardan boshqa tasawufning nazariy va amaliy masalalariga 
bag'ishlangan «M ahaq al-orifin» («M a’rifatli kishilami ajratuvchi m ahaq 
toshi»1), «Tahqiqot» («Haqiqat izlash») va «Risola» degan asarlari ham mavjud.