Markaziy Osiyo davlatlari madaniy meroslari

1. Ibtidoiy kommunal tizim madaniyati

O'rta Osiyo hududining joylashishi paleolit davrida boshlanadi - "ashel" davri(700/500-100 ming yil). Antropoid – Farg'ona vodiysidagi Selengur g'ori (Farg'ona vodiysi) va Angren tumanidagi Kulbuloq qishlog'i. Antropoidlar podalarda yashab, ov va yig'ish bilan shug'ullanishgan.

Mustaqillik davri (miloddan avvalgi 100-40 ming yil). Iqlim o'zgarishi sharoitida antropoid turi o'zgaradi-neandertal (to'g'ri oqim paydo bo'ladi, miya subkortikasida nutq markazi hosil bo'ladi). Arxeologik topilmalar-Obirahmat, Teshiktash Grotto (neandertal bolaning qoldiqlari 8-9 yil, yong'inlarning qoldiqlari. O'lganlarning atrofida echkilarning shoxlari yopishtirilgan bo'lib, bu diniy e'tiqodlarning paydo bo'lishini ko'rsatadi) Omankutan, Kuturbulak. Ovchilik va yig'ish bilan shug'ullangan. Qadimgi odamlar diniy g'oyalarga ega.
"Yuqori paleolit" (miloddan avvalgi 40-12 ming yil). Zamonaviy turdagi odam-CrO-magnon. Stoyanki-Xo'ja-bur, Qoraqamar, Samarqand, Farg'ona vodiysi va Angren daryosi vodiysi. U erda qadimgi odamlarning qoldiqlari va insonning evolyutsiyasini ko'rsatadigan yanada mukammal mehnat vositasi paydo bo'ldi, uning ko'rinishi o'zgardi, xulosalar qobiliyati paydo bo'ldi, qabila jamoalari, qabilalar paydo bo'ldi. Odamlar kollektiv ov qilish, uy-joylar qurish, hayvonlarning terisidan kiyim yasashni boshladilar. Birinchi san'at paydo bo'ladi.
Olimlarning fikriga ko'ra, iqlim sharoitlari va hayvonot dunyosining o'zgarishi odamlarni kam ishlab chiqarish ovidan qishloq xo'jaligi va chorvachilik uchun yangi oziq – ovqat manbalarini izlashga majbur qildi. Qishloq xo'jaligi barqaror turmush tarzini talab qildi, chorvadorlar ham yaylov resurslarini iste'mol qildilar. Shuning uchun-qishloq xo'jaligiga o'tish. Farg'ona vodiysi va O'zbekiston janubidagi tog ' oldi va tog'li hududlarida topilgan mezolit davrining yuzdan ortiq turmushi ma'lum.

3. Neolit davri (yangi tosh davri) – 6 – 4 ming yil. e

"Neolitik inqilob" deb nomlangan o'zgarishlar mavjud, ya'ni.fermadan (ovchilik, yig'ish) ishlab chiqarishga (qishloq xo'jaligi va chorvachilik) o'tish. Buxoro, Samarqand viloyatidagi otoparklar. Mintaqaning janubida odamlar qishloq xo'jaligi, chorvachilik (Jaitun madaniyati), mintaqaning shimolida - ov, baliq ovlash (Kaltaminar madaniyati) bilan shug'ullanishgan.

Neolit davrida mehnatning birinchi va ikkinchi ijtimoiy bo'linishi sodir bo'ladi. Birinchisi, dehqonchilik va chorvachilikni ayrim mehnat turlariga ajratishdir. Ikkinchisi-hunarmandchilikni tanlash.
19-asr oxiri va 20-asr boshlarida Turkmanistonning iqtisodiy va madaniy markazi bo'lgan. Bu markaziy Osiyoda neolit davrining eng qadimgi yer osti madaniyati bo'lib, miloddan avvalgi 6-5 ming yillikda. e., ehtimol, miloddan avvalgi 4 ming yillikning boshlanishi. e.. Bu nom Ashxobodning 30 km shimoli-g'arbiy qismida joylashgan Jaytun shahrining birinchi to'liq qazilgan yodgorliklaridan olingan. Jeytun madaniyati aholisining asosiy ishg'oli ibtidoiy, liman sug'orish deb ataladigan qishloq xo'jaligi edi. Jaytuntsev fermasida ov va yig'ish muhim rol o'ynadi. Aholi turmush qurgan oilaning yashash joyi bo'lgan bir xonali uylardan tashkil topgan kichik statsionar aholi punktlarida yashagan. Misol uchun, 30 bir xonali uylardan tashkil topgan Jeytunda taxminan 150 – 160 kishi yashagan. Qurilishda so'zda ishlatilgan. loydan tashkil topgan loy "rulolar". Jeytun madaniyati rasm, jigarrang va qizil bo'yoq, bezak bilan bezatilgan sopol buyumlar bilan ajralib turadi. Mehnat va hayot asboblari tosh va suyakdan tayyorlangan: bolta, suyak o'roqchalari, silika mikrolitik nukleuslar, o'roqchalar, plitalar.
Selteminar madaniyati – miloddan avvalgi 4-3 ming yillikning ikkinchi yarmida yashagan Neolitik qabilalarning arxeologik madaniyati. e. Amudaryo tubida.
Kelteminar qabilalarining asosiy faoliyati ov va baliq ovidir. Otoparklar Delta ichida va qirg'oq bo'ylab joylashgan. Aholi yog'ochdan yasalgan katta erlarda va konusli qoplamali qamishlarda yashagan. Dastlabki bosqichda kremniyli mahsulotlar ustunlik qiladi: o'qlarning uchlari, cho'ziluvchan qirralar, kiyim-kechak va plastinalardagi kazıyıcılar, teshiklar. Idishlar o'tkir, loy, chamot, Chinchilla, ezilgan qobiq va nozik kvarts qumi aralashmasi bilan loy. Qovurish zaif va notekis. Sirt butunlay chizilgan yoki to'lqinli chiziqlar, Rojdestvo daraxti, yumaloq nafas olish bilan bezatilgan. Ba'zi idishlar qizil yoki sariq rangga bo'yalgan.
Neolit davri Markaziy Osiyo tarixida muhim bosqichdir, chunki bu vaqtda ibtidoiy sun'iy sug'orishga asoslangan qishloq xo'jaligi paydo bo'ladi, birinchi statsionar turar-joylar paydo bo'ladi, birinchi uylar va ma'badlar paydo bo'ladi, devorlari loy va xom g'ishtdan qurilgan, bezak rasmlari bilan bezatilgan kulolchilik paydo bo'ladi, san'atning boshlanishi, devor rasmlari shaklida paydo bo'ladi. ma'badning devorlari va loydan ibtidoiy haykalchalar ishlab chiqarish.