Markaziy osiyo xalqlari etnologiyasi
Bo'yinga taqiladigan taqinchoqlar
Download 6.5 Mb. Pdf ko'rish
|
Doniyorov A,X, Markaziy osiyo xalqlari etnologiyasi
- Bu sahifa navigatsiya:
- K o fkrakka taqiladigan taqinchoqlar.
- Qo‘l-oyoq taqinchoqlari
Bo'yinga taqiladigan taqinchoqlar.
B o‘yinga turli-tum an m aijon, munchoq, dur va tumorlar taqilgan. Jevak deb atalgan taqinchoq ham ishlatilgan bo clib, u arpa donlariga o ‘xshagan m ayda shokilalardan yasalgan. Shokilalarga bosm a gul tushirilib, tilla suvi yugurtirilgan. U bir yoki bir nechta m aijon shodasi va tizimidan tuzilgan b o 4lib, o ‘rtaga turli shakldagi turunj joylashtirilgan. Jevaklar kumush, asl maijon, feruza va la'ldan ishlangan ham da bosma usulda, zarhal berib yasalgan. 87 K o fkrakka taqiladigan taqinchoqlar. Zebizardon, tapishe dil, tavk, kalitbog‘i,'tu m o r va nozigardon nom li taqinchoqlar ko ‘krakka taqib yurilgan. Bulardan tashqari, ko ‘ylakka taqiladigan zeb-ziynat buyumlari ham xilma- xil bo‘lgan. K o‘ylak um uziga “peshvoz” taqilgan. Peshvoz kichkinagina bejirim ishlangan xaltacha bo ‘lib, unda pardoz buyum lari (kum ush, m o‘ychinak, hilol (tish tozalagich), quloq va tim oq tozalagich, surmadon, atirdon hamda boshqalar) saqlangan. “T apishe dil” ko‘krak taqinchog‘ining nomi “yurak urushi” degan ma'noni anglatib, ba'zi hollarda esa q o itiq q a ham taqib yurilgan. “Tapishe dil” zanjirga osig'lik turunjdan iborat boMib, unga zumrad va la'ldan shokilalar o ‘matilgan. K o ‘krakka taqib yurilgan taqinchoqlar orasida turli-tum an tumorlar alohida ahamiyatga ega bo ‘lib, ular ins-jinslardan saqlashga xizm at qilgan. “Tumor” so‘zi arabchada “bir parcha qog‘ozga yozilgan duo” ma'nosini anglatadi. Tumorlarning turi k o ‘p bo‘lgan: bo ‘yin tumor, ko ‘krak tumor, qo‘ltiq tumor. Hamm asining turli geometrik shaklidagi g‘iloflari bo‘lib, ular kum ushdan qopqoqchali qilib yasalgan. Qo‘l-oyoq taqinchoqlari Uzuk va bilaguzuk q o ‘lga taqib yuriladigan asosiy zeb-ziynat buyumlari hisoblangan. Bilakuzuklar odatda, juft taqilgan. Uning sirtiga nozik naqshlar tushirilib, tosh va shishalar o ‘m atilgan bo‘lib, qadimiy bilakuzuklarda k o ‘zli ilon yoki qurbaqa boshi tasvirlangan. Yengil, nozik va sidirg‘arang bilakuzuklarga talab doimo katta bo‘lgan. Bunday bilakuzuklar ko‘pincha kum ush tolalardan iborat naqshlar bilan bezatilgan. Birinchi qatori tillarang, ikkinchi qatori esa kumush, yaproq, don, bodom, bosma gulli uchburchak “puncha” bilaguzuklar ham ko‘plab miqdorda yasalgan. Qimmatbaho uzuklar hamma vaqt rangli tosh va shishalardan ko ‘z qadab ishlangan. H ar b ir viloyat zargarlari o‘ziga xos uslubda, boshqa zargarlamikidan ajralib turadigan uzuklar yasagan. Masalan, Xorazmda deyarli ham isha cho‘zinchoq shakldagi haqiq va shishalardan ko ‘z qadalgan, ay rim 5 hollardagina to‘g‘ri burchak shaklida bo‘lgan. Uzuklar orasida muhr-uzuklar ham ko‘p bo‘lgan. Xon, am ir, sulton va beklar ulami hokimiyat ramzi sifatida taqqanlar. A yollar tomonidan tayyorlangan taomlari makruh va yuvgan kirlari порок bo‘lmasligi uchun albatta, biron-bir uzuk taqib yurgan. U zuklar tum or sifatida ham ishlatilgan. Oyoqqa taqiladigan zeb- ziynatlardan oyoq bilaguzuklarini eslatib o ‘tish kerak. Raqqosalar oyoqlariga q o‘n g ‘iroqchali bilaguzuklar taqqan. Download 6.5 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling