Маъруфжон йўлдошев


Download 240.02 Kb.
bet22/37
Sana01.03.2023
Hajmi240.02 Kb.
#1240139
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   37
59


дастлабки маълумотларни беради. Мукованинг безатилиши, муаллиф исми-шарифи, хатто роман деб ёзиб куйилган булса, уша сузнинг узи хам матн билан муносабатга киришишингизни таъминлайди. Биз айтмокчи булган тайёргарлик хам шунга якин факат бироз вакт, бироз кунт ва жиддият талаб килиши билан фаркланади. Бу тайёргарликни турт одимда умумлаштиришга харакат килдик.

Биринчи одим. Матнга алокадор маълумотларни урганиш.

  • Асарнинг номи, ёзувчиси, нашр этилган йили ва жойи. Х,ажм белгисига кура матн турини аниклаш.

  • Матн хакидаги ёзувчининг ёки нашрга тайёрловчининг кириш сузи.

  • Матн турини аниклаш.

Иккинчи одим. Матн тузилишини урганиш.

  • Матннинг ташкил тарзини урганиш. Боб, фасл, кисм, булим ва уларнинг номларини, назмий асар булса байт, мисра каби ташки хусусиятларини аниклаш.

  • Ёрдамчи кисмларини аниклаш. Эпиграф, эпилог, агар назмий асар булса сарлавха, атов сузи байт, мисра кабиларни аниклаш.

Учинчи одим. Матнни биринчи марта укиш. Матнни синчиклаб укиш ва тушунилиши кийин булган жойларни белгилаб бориш, укиш жараёнида эътиборни тортган суз, ибора, макол-матал ва айрим эпизодлар ёнига белги куйиб бориш тавсия килинади.
Туртинчи одим. Матн ва ижтимоий хаёт уртасидаги алокани урганиш.

  • Матн кайси даврда, каерда, кандай ижтимоий мухитда ёзилганлигини аниклаш.

  • Матнда каламга олинган вокеалар кайси худуд ва кайси давр учун хослигини аниклаш. Матннинг ифода максади ва мазмунига кура турини белгилаш.

  • Матн ёзилган давр ва ёзувчи мавкеи. Ёзувчига замондошларининг муносабати ва ёзувчининг замондошларига муносабати.

  • Ёзувчининг бошка асарлари ва сиз тахлил килаётган асари уртасидаги алокадорлик. Бу асарнинг бошка асарлардан фарки.

Б. Матн ва тил эстетикаси. Сизга маълумки, тил коммуникатив (алока куроли, воситаси), экспрессив (фикрларни ифодалаш), конструктив (фикрларни шакллантириш), аккумулятив (ижтимоий тажриба ва билимларни туплаш, саклаш) каби бир неча функцияларни бажаради. Шунга кура матндаги тил бирликлари муайян максадга йуналтирилган булади (яъни, ким-нима, кимга-нимага, ким хакида-нима хакида).
Биринчи одим. Бадиий нутк куринишларини белгилаш.

  • Монологик нутк, диалогик нутк, параллел нутк. Ички нутк, ташки нутк. Кахрамонларнинг ёзма нутклари, газета ва журналлардан олинган нутк куринишлари.

  • Х,икоячи шахсини аниклаш. Ким хикоя киляпти? Х,икоячи ким хакида гапиряпти? Х,икоячи узини бевосита ифодалаяптими ёки билвосита?

  • Х,икоячи нуткининг куринишларини белгилаш: холис нутк, муносабатли нутк. Ички нутк, ташки нутк.

  • Кахрамон шахсини аниклаш. Бош кахрамон ким? Кайси тоифа-табака ёки ижтимоий катлам вакили? Кахрамон феъл-атвори, дунёкарашини аниклаш.

  • Кахрамон нуткининг куринишларини белгилаш. Холис нутк, муносабатли нутк. Ички нутк, ташки нутк.

Иккинчи одим. Сузнинг эстетик вазифаси.

  • Бадиий асарда ёзувчи томонидан атайин кулланган сузларни аниклаш. Нега айнан шу сузни куллаганлиги, бу сузнинг асар мазмуни ва эстетикаси учун кай даражада ахамият касб этиши хакида фикр юритиш.

  • Тарихий, архаик ва янги сузларни аниклаш, маъносини изохли лугатларга асосланиб шархлаш. Уларнинг асарда кулланилиш урни ва сабабини белгилаш.

  • Истеъмол доираси чегараланган сузлар(касб-хунар сузлари, шевага оид сузлар, чет ва дагал сузлар)ни аниклаш, маъносини зарурий лугатларга асосланиб шархлаш. Уларнинг асарда кулланиш урни ва сабабларини изохлаш.

  • Маънодош, шаклдош, пароним ва зид маъноли сузларни аниклаш. Уларнинг асар мазмунига кандай таъсир этганлиги хакида мулохаза юритиш.



Download 240.02 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   37




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling