Maruza -№ Hujayra yadrosi. Dnk va rnk larning tuzilishi va vazifalari. Oqsil biosintezi

Meyozning axamiyati

Xayvonlarda meyoz gametogenez-spermatozoid va tuxum xujayralar xosil bo`lishining bir qismi xisoblanadi. Meyozning bitta vazifasidan biri avlodlarda xromosoma doimiyligini saqlashdir. Jinsiy xujayralar gaploid shuning uchun zigota diploid xromosomali.
Jinssi zkщpayish xromosoma doimiyligi Saqlanishini oddi usuli. Bir xujayrali organizmlarda bakteriya va sodda organizmlar (achitqi) ko‘payish binar bo‘linish
orqali boradi:


Binar bo‘linish jinssiz ko‘payishning bir formasi, chunki ona xujayradan bir nechta o‘xshash avlod xosil bo‘ladi. Masalan, bakteriya xujayrasi 7 soat ichida 1mln. tagacha ko‘payadi. SHunday ekan, nega organizm jinsiy ko‘payish uchun energiya sarf qiladi? Ular energiyani o‘ziga juft topish, ularni parvarishlash, tuxum xujayra va spermatozoid xosil qilish uchun sarflaydi, lekin bu jinsiy xujayralar jinsiy ko‘payish uchun sarflanmasligi xam mumkin. Erkaklarda bir kunda 400 mln. Spermatozoidlar xosil bshladi, lekin urug‘lanishda juda kam miqdordagisi tuxum xujayrani urug‘lantiradi. Jinsiy ko‘payish o‘z ichiga meyoz jarayonini olib, meyoz genetik rekombinatsiyaga olib keladi. Genetik rekombinatsiya avlodlarni bir-biri va ota-onasidan farq qilishini ta’minlaydi. Genetik rekombinatsiya xromosomalarda krossingover natijasidir. U urug‘lanishda ota ona avlodlar xromosomalarida genetik xar xillilikga xissa qo‘shadi. Muxit sharoit o‘zgarishi bilan boradi. Bu individlar o‘z genlarini o‘zgaruvchan sharoitda berishga qodir. Jinsiy ko‘payishga mos sharoit o‘zgarishi mumkin. Bunda xar xil organizmlar tug‘iladi, shuning uun ular xar xil yangi ekologik sharoitga moslanuvchan bo‘ladi.


Meyoz va mitozni taqqoslash

Meyoz va mitoz yadro bo‘linishi bo‘lib, lekin ular orasida bir qancha farqlar bor. Siz buni oson ajrata olishingiz kerak. Buning uchun 18.14 rasmda meyoz va mitoz
Sylvia S. Mader. Human biology. Chapter 18. Pages 419-442
farqlari ko‘rsatilgan

• 
  Meyoz va mitozdan oldin bir marta DNK replikatsiyasi bo‘ladi. Meyozda 2marta, mitozda bir marta yadro bo‘linishi amalga oshadi.
  

• 
  . Meyoz va mitozdan oldin bir marta DNK replikatsiyasi bo‘ladi. Meyozda 2marta, mitozda bir marta yadro bo‘linishi amalga oshadi.
  

• 
  Meyozda xosil bo‘lgan 4ta xujayra gaploid xromosomaga, mitozda diploid xromosoma naboriga ega bo‘ladi.
  

Xodisa Meyoz organizm jinsiy ko‘payish siklining ma’lum vaqtida sodir bo‘ladi.Odamlarda meyoz jinsiy a’zolarda jinsiy xujayralarning xosil bo‘lishi bilan boradi. Mitoz keng tarqalgan jarayon bo‘lib, u organizm xamma to‘qimalarida, o‘sishi va tiklanishida namoyon bo‘ladi.Qaysi bo‘linish turi saraton kasalligiga sababchi? Mitoz organizm xujayralarining prolifiratsiyasiga olib keladi. Anomalli mitoz saraton kasalligiga olib kelishi mumkin.
Meyozni mitoz bilan taqqoslangan jarayonlari
Bu xodisalar meyozni I ni mitozdan farqlaydi:

• 
  meyoz I profazasida gomologik xromosomalar juftlashadi va krossingover kuzatiladi, mitozda bu bo‘lmaydi.
  
• 
  Meyoz I metafazasida juftlashgan xromosomalar ekvatorda tekislanadi, ular 4ta xromosomadan iborat.
  
• 
  Mitozda aloxida xromosomalar ekvatorda tekislanadi, xar biri 2ta xromosomadan tashkil topgan.
  
• 
  Bu farq oson farqlashga yordam beradi, mitoz, meyoz I va meyoz II ga qarang.
  
• 
  Masalan xujayra 16 xromosomali bo‘lsa, ekvatorda 16 xromosoma bo‘ladi, meyoz II da 8ta xromosoma bo‘ladi. Meyoz I da faqat duplikatsiyalangan juft xromosomalar bo‘ladi.
  
• 
  Meyoz I anafaza davrida gomologik xromosomalar (buzilmagan sentromerlar bilan) aloxida qutblar tomon xarakatlanadi.
  
• 
  Mitoz anafazasida buzilgan sentromerlar va qiz xromatidlar endi xromosoma deyiladi, ular qutblarning qarama-varshi tomonlariga xarakatlanadi.
  

Meyoz II mitoz bilan taqqoslash.

• 
  Meyoz II ning xodisalari mitoznikidan boshqacha, meyoz II da xromosomalar gaploid bo‘ladi. Agar xujayra 16 xromosomali bo‘lsa, meyoz II da 8ta xromosomaga o‘zgaradi, shuningdek qiz xujayralarida xam.
  

Sylvia S. Mader. Human biology. Chapter 18. Pages 419-442

Jadval 18.1