Maruza -№ Hujayra yadrosi. Dnk va rnk larning tuzilishi va vazifalari. Oqsil biosintezi

Mitoz va sitokinez
Interfazadan keyin , xujayra, xujayra siklining bo‘linish davriga o‘tadi. Xujayra bo‘linishi ikta stadiyadan iborat: M (mitoz uchun) va sitokinez. Mitoz bu yadro bo‘linishining turi. Mitoz bu karrali bo‘linish ekanligini eslaymiz, chunki xar bir yangi yadro oldingi xujayradek bir xil sondagi va turdagi xromosomalardan tashkil topgan. Sitokinez bu sitoplazmaning bo‘linishi.
Mitozda aloxida xromosomalarning qiz xromatidlari ikta qiz yadrolarga ajraladi. Sitokinezda 2ta qiz xujayra xosil bo‘ladi. Sutemizuvchi xujayralarida odatda mitotik stadiyaga taxminan 4 soat ketadi.
Xujayra siklini nazorat qilish
Xujayra tuzilishida muvaffaqiyatli ko‘payishi uchun, xujayra sikli nazorat qilinadi. Xujayra sikli, to‘xtatuvchi-o‘tkazuvchi punktlar orqali boshqariladi, ular ma’lum shartlar amalga oshmaguncha, xujayra sikli davomiyligini uzaytiradi. Xujayra sikli ko‘plab chekpointlardan iborat, lekin biz faqat 3tasini: G₁ , G₂ va mitotik chekpointlarini ko‘rib chiqamiz (18.4 rasm). Bundan tashqari xujayra sikli, tashqi faktorlar- gormonlar yordamida xam boshqariladi.
CHekpointlar. G₁ chekpointlari muxim axamiyatga ega, chunki agar xujayra bo‘linsa bu chekpointlarda xujayra sikli o‘tadi. Agar bu chekpointlarda xujayra sikli o‘tmasa, G₀ boshlanishi mumkin, bunda xujayra bo‘linmaydi, xujayrada normal vazifalar kechadi. O‘sish faktorlarini aniqlovchi to‘g‘ri o‘sish signallari G₁ chekpointlariga o‘tish yacheykalarida qatnashishi kerak.


Rasm. xujayra siklining stadiyalari.

Bundan tashqari, xujayra DNK sining butunligi xam tekshiriladi. Agar DNK buzilgan bo‘lsa, r53 oqsili bu chekpointlarda xujayra siklini to‘xtatadi va DNK tiklanishni boshlaydi. Agar bu jarayon bo‘lmasa, buning oqibati apoptozga olib keladi. Xujayrada DNK replikatsiyasi bo‘lganligi tekshirilgungacha, G2 chekpointlarida tezda xujayra sikli to‘xtatiladi. Bundan tashqari, agar DNK quyosh nurlari yoki X-nurlar ta’sirida zararlangan bo‘lsa, bu paytda xujayra sikli bu chekpointlarda to zararlangan DNK tiklangungacha qamrab olinadi, shuning uchun bu qiz xujayraga o‘tkazilmaydi. Boshqa chekpointlar mitotik stadiyada faoliyat ko‘rsatadi. Xromosomalar o‘qga to‘g‘ri birikkanligiga ishonch xosil qilishda, sikl metafaza va anafaza orasida sekinlashadi va aniqlik bilan qiz xujayralariga ajratiladi.