Маъруза №1 Кириш. Илмий тадқиқоднинг моҳияти ва асосий тушунчалари

Умумилмий
Конкрет - илмий
назарий	эмпирик
социологик: - анкета утказиш; - интервью олиш; - эксперт суровлари; - рейтинг; Ижтимоий-психологик; - социометрик; - тестлаш; - рейтинг; математик; - рутбалаш; - шкалалаш; - индекслаш; - корреляция;	-тахлил, синтез, таққослаш; - идеаллаш; - формаллаштириш - туркумлаш; - индукция ва дедукция; - моделлаштириш; - абстракция ва конкретизация; - карама-карши куйиш; -гипотезияларни куриш; -хаелий тажрибаларни куриш; - башорат қилиш; - тахмин килиш;	- кузатувлар (дала ва лаборатория); - формаллашган (қатъий дастур бўйича) ва формаллашмаган; уланган; тўғри ва билвосита; узлуксиз ва танланган; - ўз-ўзини кузатиш; - ўлчаш; - суҳбат; - суров; - анкета утказиш; - тажриба; (глобал, маҳаллий ва микротажриба, табиий ва лаборатория) - илмий экспедиция; - тестлаш;

Назарий тадқиқот усуллари. Назарий тадқиқотнинг асосий методлари булиб: таҳлил, синтез, таққослаш, идеаллаштириш, формаллаштириш, фараз, туркумлаш, мавҳумлаштириш ва конкретлаштириш, индукция ва дедукция, моделлаштириш, башоратлаш, тахмин қилишлар хисобланади.
Тахлил ўрганилаётганни бирлик қисмларга ажратиш ва бу қисмларни бутуннинг бир элементи сифатида алоҳида ўрганишдан иборат.
Синтез тадқиқотда етакчи рол ўйнайди, чунки қисмларни бир бутунга боглашга, алоҳида қисмлардан, таркибий қисмлар билан ўзаро алоқада бўлган кандайдир янги, бутун нарсаларни яратишга имкон беради.
Анализ (таҳлил) ва синтез ўзаро боғлиқ булиб, улар қарама-қаршиликларнинг бирлигини англатади.
Анализ (ва синтез) бу:
- тўппа-тўғри ёки эмпирик - объектнинг алоҳида қисмларини ажратиб кўрсатиш, унинг хусусиятларини, энг оддий ўлчовларни ва бошқаларни аниқлаш учун ишлатилади;
- қайтариладиган ёки "элементар- назарий" турли ҳодисалар еки ,бирор бир конуниятнинг таъсирини сабаб-оқибат алоқаларининг қандайдир назарий мулоҳазаларига асосланган. Бунда аҳамиятли бўлиб ифодаланадиган ҳодисалар ажратиб олинади ва уланади, иккинчи даражалилар эса инкор килинади;
- таркибий ва генетик- мураккаб ҳодисадаги, объектнинг бошқа барча томонларига кескин таъсир кўрсатадиган, элементларини булаклаш талаб қилинади.