Маъруза №1 Кириш. Илмий тадқиқоднинг моҳияти ва асосий тушунчалари

Индукция деганда синф предметларининг бир қисми ҳақидаги билим асосида, бутун бир синф тўғрисида хусусийдан умумийга хулоса чиқариш тушунилади.
Илмий индукция методларидан
фойдаланиб, сабабли алоқани ўрнатишнинг бир неча усуллари мавжуд:
1. Фақатгина ўхшашлик усули. Агар ўрганилаётган ҳодисанинг икки ёки ундан кўп ҳолатлари битта умумий ҳолатга эга бўлса ва бошқа барча ҳолатлар бошқача бўлса, унда ушбу ягона ўхшаш ҳолат кўриб чиқилаётган ҳодисага сабаб бўлади.
2. Фақатгина фарқ қилиш усули. Агар ўрганилаётган ҳодиса содир бўлган ва у содир бўлмаган ҳодиса ҳар бир нарсада фақат битта вазиятда ўхшаш бўлса ва фарқ қилса, у ҳолда битта ҳолатда бўлган ва иккинчи ҳолатда йўқ бўлган ҳолат ўрганилаётган ҳодисанинг сабаби ҳисобланади.
3. Ўхшашлик ва фарқнинг эстродиол усули - дастлабки икки усулнинг комбинацияси
4. Ўзгаришларга ҳамроҳ бўлиш усули. Агар битта ҳодисанинг пайдо бўлиши ёки ўзгариши иккинчисида маълум бир ўзгаришларга олиб келадиган бўлса, унда бу иккала ҳодиса ҳам ўзаро боғлиқдир.
5. Қолдиқлар усули. Агар мураккаб ҳодиса маълум бир ҳолатлар тўпламидан иборат мураккаб сабаб туфайли юзага келган бўлса ва бу ҳолатлар баъзи ҳодисаларнинг сабаби бўлганлиги маълум бўлса, унда бу ҳодисанинг қолган қисми қолган ҳолатлар туфайли келиб чиқади.
Моделлаштириш - оддий схема асосида янада мураккаб объектнинг моделини яратиш, яъни. ҳақиқий объектни, жараённи шартли равишда яратилган вазиятга, моделга ўтказиш.
Моделлар деганда билим объекти ўрнини босадиган ва у ҳақида маълумот манбаи бўлиб хизмат қиладиган тизимлар тушунилади. Моделлар ўхшашдир, асл нусхаси билан ўхшашлиги; ва фарқ аҳамияциз.
Моделлар икки турга бўлинади: моддий ва идеал.
Моддий моделлар маълум бир материалда - ёғоч, металл, шиша ва ҳоказоларда мужассамланади.
Идеал моделлар чизмалар, диаграммалар ва бошқалар каби визуал элементларда қайд этилади.
Моделлаштириш усули қуйидаги тузилишга эга.
- муаммони шакллантириш;
- моделни яратиш ёки танлаш;
- намунавий тадқиқотлар;
- билимларни намунадан оригиналга ўтказиш.