Ma’ruza №7 operatsion kuchaytirgichlar operatsion kuchaytirgich

Ideal kuchaytirgich – cheksiz katta kuchaytirish koeffitsientiga; cheksiz katta 
kirish qarshiligi; nolga teng bo‘lgan chiqish qarshiligiga; inverslaydigan va invers-
lamaydigan kirishlarga, bir xil signal berilganda nolga teng bo‘lgan chiqish kuchla-
nishiga, cheksiz katta keng o‘tkazish polosasiga ega. 
OKlarning rivojlanishi uch bosqichidan iboratdir. 
Birinchi bosqichda universal OKlar ishlab chiqilgan. Birinchi avlod OKlari n 
– p – n turli tranzistorlar asosida uch kaskadli tuzilma sxemasi bo'yicha qurilgan 
bo‘lib, ularda yuklama sifatida rezistorlar qo‘llanilgan. Bunday OKlarga K140UD1 
va K140UD5 turdagi kuchaytirgichlar kiradi. Bu OKlarning asosiy kamchiligi 
uncha kata bo‘lmagan kuchaytirish koeffitsienti (K
U
=300 – 4000) va kichik kirish 
qarshiligi (R
KIR
=4 kOm) edi. 
Ikkinchi bosqich OKlarida bu kamchiliklar yo‘qotilgan, chunki ular ikki kas-
kadli sxemalardan tuzilgan. Tok bo'yicha katta kuchaytirish koeffitsientiga ega 
bo'lgan tarkibiy tranzistorlar qo‘llash va yuklamadagi rezistorlarni dinamik yukla-
malarga almashtirish yo‘li bilan xarakteristikalarning yaxshilanishiga erishilgan. 
Barqaror tok generatorlari dinamik yuklamalar bo‘lib, ular o‘zgaruvchan tokka 
nisbatan katta qarshilik qiymatini ta’minlaydilar. Ikkinchi avlod ba’zi OKlarida 
kirish kaskadi p – n o‘tish bilan boshqariladigan n – kanalli MTlar asosida differ-
rensial sxema bo‘yicha bajarilgan. Bu holat OK kirish qarshiligini oshirishga im-
kon berdi. Ikkinchi avlod integral OKlariga К
U
=45000 bo‘lgan K140UD7 turdagi 
kuchaytirgich kiradi. Uning kamchiligi – tezkorligining chegaralanganligi. 
Uchinchi bosqich OKlari bir vaqtning o‘zida yuqori kirish qarshiligi, katta ku-
chaytirish koeffitsienti va yuqori tezkorlikka ega. Bunday OKlarning o‘ziga xosligi 
shundaki, ularda tok bo'yicha juda kata kuchaytirish koeffitsienti (β=10
3
– 10
4
) ga 
ega bo‘lgan tranzistorlar qo‘llanilgan. Uchinchi avlod integral OKlariga K140UD6 
turdagi kuchaytirgichlar kiradi. 
To‘rtinchi avlod (maxsus) OKlarining ba’zi parametrlari rekord qiymatlarga 
ega. Ularga, masalan, kuchlanish bo‘yichajuda katta kuchaytirish koeffitsienti 
(K
U
=10
6
) ga ega bo'lgan K152UD5 turdagi, chiqish kuchlanishining ortish tezligi 
yuqori (75 V/mks dan katta) bo‘lgan K154UD2 turdagi va kichik iste’mol toki (0,5 
mA dan kam) ga ega bo‘lgan K140UD12 turdagi OKlar kiradi.