Ma’ruza №7 qattiq jismlarning deformatsiyalanishi

Yopishqoqlikni aniqlashning stoks metodi. 
Yopishqoqlikni aniqlashning ushbu metodi suyuqlikda sekin harakatlanuvchi uncha katta 

bo’lmagan sferik shakldagi jismning tezligin o’lchashga asoslangan. suyuqlikga yuqoridan pastga

qarab otilgan sharchaga uchta kuch ta’sir qiladi: og’rik kuchi 
( shachaning 

zichligi), Arximed kuchi

(

suyuqlik zichligi) va stoks tomonidan emperik 
aniqlangan qarshilik kuchi
, sharchaning radiusi, uning tezligi. sharcha tekis 
harakatlanganda

yoki
bundan

Tekis harakatlanayotgan sharchaning tezligini o’lchab suyuqlik (gaz) ning yopishqoqligin 
aniqlash mumkin.
Jismlarning suyuqliklarda va gazlarda harakati. 
Jismlarning suyuqliklarda va gazlarda harakatini o`rganish aviatsiyaning rivojlanishi va suv 

kemalarining tezliklarini ortishi bilan bog’liq. shu maqsadda suyuqliklar va gazlarda

harakatlanayotgan qattiq jismlarga ta’sir etadigan kuchlarni 
ko`ramiz. Ular qanday kuchlar: suyuqlik yoki gazda harakat
qiladigan jismga ikkita kuch ta’sir qiladi (ularning teng ta’sir 
etuvchisini

deb belgilaymiz).

Ularning birinchisi (

) jismning harakat yo`nalishiga 

qarama-qarshi yo`nalgan bo`lib unga peshona qarshilik
deyiladi. Jismning harakat yo`nalishiga perpendikulyar 
yo`nalgan ikkinchisi esa (

) – ko`tarish kuchi deyiladi (9-

rasm).
Peshona qarshilik 

ifoda yordamida aniqlanadi. Bu erda

jismning shakli va oqimga nisbatan holatiga bog’liq bo`lgan

o`lchamsiz koeffitsient, 
– muhitning zichligi, jismning harakat tezligi, jismning eng katta
ko`ndalang kesimi. 
Ko`tarish kuchi

---

---

ko`tarish kuchining o`lchamsiz koeffitsienti. – burchakka oqimga hujum burchagi 

deyiladi. Uni shunday tanlash kerakki bunda peshona qarshilik kichik, ko`tarish kuchi bo`lsa katta

bo`lsin. Bunday shart qanot sifatini ko`rsatuvchi 

koeffitsient qancha katta bo`lsa, shuncha 

yahshi bajariladi.