Ma’ruza №7 qattiq jismlarning deformatsiyalanishi
Moddalarning cho’zilish diagrammasi
Download 1.22 Mb. Pdf ko'rish
|
Fizika I Sem. 6-12
Moddalarning cho’zilish diagrammasi.
Materialning eng muhim mexanik xossalari ularning mustahkamlik xarakteristikalaridir, ya’ni elastikligi va plastikligidir. 5 – rasmda materialning deformatsiyalanish diagrammasi ko’rsatilgan. Diagrammaning birinchi uchastkasida metal elastic deformatsiyalanadi. Shu uchastkaning oxiriga mos keluvchi kuchlanish elastiklik chegarasi deb ataladi. Agar kuchlanish
dan oshmagan bo’lsa, nagruzkasizlash to’g’ri chiziq bo’ylab boradi va buyumning boshlang’ich o’lchamlari tiklanadi. Elastik sohada bilan orasidagi chiziqli bog’lanish XVII asrdayoq ingliz tabiatshunosi R. Guk tomonidan aniqlangan edi. konstanta elastiklik moduli deb ataladi. Ko’pgina metallar uchun ning qiymati
ga teng bo’ladi, shu sababli,
odatda foyizning o’ndan bir ulushlarini tashkil qiladi. Maxsus qotishmalar mavjud bo’lib, g’oyat katta elastic deformatsiyalarga odatdagi metallarga nisbatan ikki marta ko’proq bardosh beradi. Bu hodisa o’ta elastiklik deyilib, bunday qotishmalarning nagruzka qo’yilgandagi yoki olingandagi xislatlari rezinani eslatadi. Boshqa barcha materiallarda , agar kuchlanish
dan ortsa, plastik deformatsiya boshlanadi. 5 – rasmdagi nagruzkasizlanish chizig’i, Guk qonuniga ko’ra, AO chozog’iga parallel boradi va elastic deformatsiya yo’qoladi, biroq endi o’lchamlarning qoldiq o’zgarishlari
paydo bo’ladi. Texnikada detallarning qoldiq deformatsiyasiga yo’l qo’yib bo’lmaydi, shuning uchun
muhim mustahkamlik xususiyatlaridan biridir. Mustahkamlikning boshqa asosiy hususiyati
mustahkamlik chegarasidir. Bu material bardosh berishi mumkin bo’lgan eng katta kuchlanishdir. Agar kuchlanish
dan ortib ketsa, material buziladi. Po’latning eng yaxshi xillarida
kattalik
dan,
dan ortiq bo’ladi. Material buzilmay bardosh berishi mumkin bo’lgan
chegaraviy deformatsiya uning plastikligi bilan aniqlanadi. Materialning plastikligi qanchalik yuqori bo’lsa, detalni tayorlash paytida unga murakkab shakl berish shunchalik osondir. Agar
bo’lsa, plastiklik etarlicha yuqori hisoblanadi,
bo’lgan materialdan qilingan plastinkani esa egish va uning tomonlarini bir- biriga tekkuncha bukish mumkin. Demak, materialni cho’zishda ba’zibir uchastkagacha elastiklik yuz berib keyin plastiklik boshlanar ekan.
Download 1.22 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling