Ma'ruza “korxona iqtisodiyoti” kursining mazmuni va vazifasi

Analiz (tahlil) va sintez grekcha «analjysis» va «synthesis» so’zlaridan olingan 
bo’lib
analiz - bo’lish, ajratish va sintez - muvofiqlik, munosiblik ma’nolarini
bildiradi.
Analiz va sintez tadqiqot usullari cifatida umumiy mazmunni yaxlitlikni 
alohida tarkibiy bo’limlarga ajratish va yaxlitlikni alohida tarkibiy bo’limlardan 
yaratish jarayoni uchun xizmat qiladi. Korxonalarga doir iqtisodiy adabiyotlarda bu 
kabi qator usullardan keng foydalaniladi.
«Korxona iqtisodiyoti» ilmiy fan sifatida yuqorida keltirilgan o’rganish 
usullaridan va boshqa fanlarda ishlatiladigan ko’plab usullardan ham keng 

---

foydalanadi. Bu usullar korxonalarda iqtisodiy jarayon va hodisalarni tahlil qilish, 
ilmiy tadqiqotlar o’tkazish, prognozlash va rejalashtirish quroli sifatida ishlatilinadi. 
Shuningdek, son va sifat tahlili, solishtirish, kuzatish, tajriba-sinov o’tkazish, tizimli 
tahlil, modellashtirish, ekstropolyasiya, interpolyasiya kabi usullar ham keng 
qo’llaniladi.
 
1.3. Fanning boshqa iqtisodiy fanlar bilan aloqasi. 
Korxonalar faoliyatiga daxldor jarayonlarni tashkil etish va boshqarishga doir 
bilimlar doimiy ravishda to’ldirilib va takomillashti-rilib borilmasa korxonaning 
bozor konyunkturasiga moslashuvchanligi pasayib, uning hayotiylik davri qisqarib 
boradi. Shu sababdan, fan-texnika va iqtisodiyotning rivojlanishi qo’shimcha 
bilimlar chegarasini kengayti-radi hamda korxona xodimlarining hozirgi kun 
talablariga javob beruvchi bilim, ko’nikma va malakaga ega bo’lishlarini talab 
qiladi. Ayniqsa innova-sion iqtisodiyotni tashkil etish sharoitida to’plangan 
axborotlar, o’rganil-gan atama va kategoriyalar bilan cheklanib qolish yaramaydi. 
Ularni doimiy ravishda to’ldirib, fan va xo’jalik amaliyotining so’nggi yutuqlari 
asosida rivojlantirib borish talab etiladi. Olingan bilimlar faqat shu asosda-gina 
amaliyotga joriy etilib, jamiyatning bevosita ishlab chiqarish kuchiga aylanishi 
uchun xizmat qilishi mumkin. 
«Korxona iqtisodiyoti» fani boshqa iqtisodiy fanlar jumladan, «Iqtisodiyot 
nazariyasi», 
«Mikro iqtisodiyot», «Sanoat iqtisodiyoti», «Korxonalarni 
rivojlantirish strategiyasi», «Korxonalarda ishlab chiqarishni tashkil qilish va 
boshqarish», «Korxona iqtisodiyoti» va «Innovasion menejment» kabi qator fanlar 
bilan bilan chambarchas bog’liq. 
«Korxona iqtisodiyoti» fani korxonalar faoliyati iqtisodiy rivojlanishining 
miqdor ko’rsatkichlarini sifat ko’rsatkichlaridan ajralmagan holda o’rganuvchi 
«Iqtisodiy statistika», shuningdek, joriy va istiqboldagi ishlab chiqarishni hamda 
ishlab chiqarish texnologiyalarini rivojlantirishning strategik yo’nalishlarini tadqiq 
etuvchi «Korxonalarni rivojlantirish strategiyasi» kabi fanlar bilan ham bog’liq.

---

Fan-texnika taraqqiyoti sharoitida texnika va texnologiyalarning jadal 
sur’atlar bilan o’zgarishi nafaqat ishlab chiqarish xususiyatlarida, balki 
ayirboshlash, taqsimlash va iste’mol natijalarida ham aks etadi. Shu sababli 
mazkur fanni o’rganish iqtisodiy fanlar tizimida o’ziga xos ahamiyat kasb etadi.
Ushbu fanni o’rganishda “Korxonalar xo’jalik faoliyatining tahlili” fani bilan 
o’zaro aloqasini alohida ko’rsatib o’tish maqsadga muvofiq. Ushbu fan korxonada 
ishlab chiqarishning moliyaviy va boshqa jihatlariga baho berish, zahiralarni 
aniqlashdan tashqari, bashoratlash yordamida korxona rivojlanishining istiqbollari 
aniqlash imkoniyatini beradi. Xorijiy mamlakatlar amaliyotida korxona, firma va 
kompaniyalarning ko’pchiligi ishlab chiqarish menedjerlari va iqtisodchilarning 
yuqori kasb malakasi va o’z sohasidagi chuqur bilimlari evaziga muvaffaqiyatlarga 
erishib, yuqori daromadga va ishlab chiqarish imidjiga ega bo’lib bormoqda. Shu 
sababli «Korxona iqtisodiyoti» fanini bilishning o’zi kamlik qiladi. Bo’lajak 
mutaxassislarning iqtisodiy fikrlash doirasini kengaytirish va ularning xalq 
xo’jaligiga doir bilimlarini shakllantirishga xizmat qiladigan boshqa iqtisodiy, 
texnika-viy hamda texnologik fanlar majmuasini ham bilish talab qilinadi.