Ma’ruza matnlari. 1-mavzu: Kirish. Dehqonchilik rivojlanish tarixi (4 soat) Reja

2.O’simliklar hayotida makro va mikroelementlarning roli. O’simliklar oziqlanishida mikroorganizmlarning roli.
O’simliklar tarkibida azot, fosfor, kaliy, kalsiy, magniy, temir kabi elementlar anchagina (0,01% gacha) bo’ladi, ular makroelementlar, oz miqdorda (0,01-0,001 %) bor, mis, rux, marganes, kobalt, molibden kabi elementlar uchraydi, ular mikroelementlar deb ataladi. O’simliklar tarkibida 70 dan ortiq kimyoviy elementlar topilgan.
O’simliklarning ildizi orqali oziqlanishi faqat yerga solinayetgan o’g’itlarga emas, balki tuproq muhitiga, mikroorganizmlar faoliyatiga, organik moddalarning chirishiga va tuproqning suv, havo hamda issiqliq rejimini yaxshilashga qaratilgan agrotexnika tadbirlarining qo’llanishiga ham ko’p jihatdan bog’liq. O’simliklarning oziqlanishi 3 hilga bo’linadi: avtotrof, mikrotrof va bakteriotrof usullari. Avtotrof oziqlanishda o’simliklar tuproqdan suvda erib oksidlangan mineral tuzlarni o’zlashtiradi. Oziqlanishning bu usuli o’simliklar uchun asosiy hisoblanadi.
6-jadval
Ekinlarning turiga qarab 1t hosil bilan chiqib ketadigan oziq elementlar (kg)

Ekinlar	azot	fosfor	kaliy
G’o’za Kuzgi bug’doy Arpa Bahori bug’doy Suli Makkajo’xori (don uchun) Javdar Sholi Tariq Ko’k nuxat Zig’ir Qand lavlagi Kartoshka Kungaboqar Tamaki Soya Makkajo’xori (silos uchun) Poliz ekin Ildiz mevalar	56 37 29 47 33 34 31 21 33 66 80 5,9 6,2 50 24 71 2,4 5,5 2,7	23 13 11 12 14 12 14 8 10 15 40 1,8 2,0 27 7 16 0,9 1,6 1,9	53 23 20 18 29 37 26 26 34 40 70 7,5 8,0 228 51 18 3,6 5 4,8

Mikrotrof oziqlanish mikoriza yordamida sodir bo’ladi. O’simliklarning bakteriyalar yordamida oziqlanishi bakteriotrof oziqlanish deyiladi.Azot tuproqda eng harakatchan va o’simliklarning muhim oziq elementlaridan hisoblanadi. O’simliklar ildizi tuproqdagi azotni muhim oziqlanish manbalardan bo’lgan nitratlar, (NO₂, NO₃)dan va ammoniy tuzlari(NH₄)dan o’zlashtiradi.

Organik moddalarning parchalanib, ammiak hosil qilish prosessii ammonifikasiya deb ataladi. Ammiakning oksidlanib, nitrit va nitrat kislotalarga aylanish prosessi nitrofikasiya prosessii deyiladi.