Mа’ruzа Tog‘ jinslarini qazib olish korxonasi (8 soat) reja

i =D
max
/d
max
Bu erda: D
max
– bo‘lakning maydalashdan oldingi eng kata diameti, d
max
–bo‘lakning 
maydalangandan keyingi eng kata diameti. 
Maydalash darajasini o‘rtacha diametrlar nisbati sifatida xisobalsh tugrirok buladi. Bunda 
boshlangich material va maydalangan mahsulotning yiriklik tavsiflarini xisobga olib topiladi. 
i
sr
 =D
sr
/d
sr
 
Muayyan maydalagichlar uchun zavod pasportlaridashag‘al sortlarining xosil bo‘lish grafigi 
keltirilgan. Bunda tog‘ jinsining shartli kabul kilingan mustahkamligi uchun maydalagichning 
chikish teshigi kengligi xisobga olinadi. 
Masalan o‘lchami 20 mm li shag‘al olish uchun maydalagichga uzatalayotgan bo‘laklarda 
700 mm i =700: 20=35.Demak ,bo‘lakni 35 ta kismga maydalash kerak. 

---

2.1 – rasm. YOpiq usulda tosh maydalash sikli sxemasi. 
Bita maydalagich yordamida bunday yuqori darajada maydalash deyarli mumkin emas 
chunki xar bir maydalagich cheklangan maydalash ketma-ket joylashagn bir necha maydalagichda 
bajarilgani makul (2.2-r) Xar bir maydalagichda umumiy jarayonning bir kismigina maydalash 
bosqichi amalga oshiriladi. Xar bir bosqichdagi maydalash jarayoni kisman hamma bosqichdagisi 
– umumiy maydalash darajasi deb ataladi. 
Maydalashga tushayotgan materiallar orasida kichik o‘lchamdagi bo‘laklar ham bo‘lib 
ularning o‘lchamlari shu bosqichdan oldingi materillar o‘lchamidan kichikrok buladi. 
Ortiqcha maydalanmaslik uchun bunday materiallar boshlangich materiallardan ajratib 
olinadi. Maydalagichlar ochiq yoki yopik sikllarda ishlashi mumkin. Ochiq siklda material 
maydalagichdan bir marta utadi va oxirgi mahsulotda doimo oz mikdorda Ortiqcha o‘lchamili 
bo‘laklar buladi. YOpik siklda material maydalagichdan bir necha marta utadi. Maydalanadigan 
material galvirga kelib tushadi. Galvir undan Ortiqcha o‘lchamlarini ajratib olgandan sung qayta 
maydalash uchun usha yoki ikkilamchi maydalagichga beriladi. 
Texnologik jarayonni ishlab chikishni engillatish uchun mikdor va sxemalari tuziladi. 
Zavodga kelib tushayotgan materialning kanchasi kanday davomiylikda qayta ishlanishi va 
u aloxida texnologik jarayondan kanday utishi mikdor sxemasida kursatiladi
Texnologik jarayonning mikdor sxemasi bilan bog‘liq holda va anik mahalliy sharoitlarni 
xisobga olib, sifat sxemasini tuziladi.u mashinalar tizimi sxemasidan iborat.
Berilgan ishlab chiqarish dasturida zavod bu mashinalar bilan taminlanadi.Amaliyotda ikki 
bosqichli (ikki pogonali) maydalash ko‘p kullaniladi, undan keyin bir bosqichli av kamdan kam 
turt bosqichli maydalashdan foydalaniladi. 
Bunday sxemali tanlashda qayta ishlanadigan tog‘ jinslaring turi xisobga olinadi.(I, II, yoki 
III) 
Xom-ashyoni boyitishda makbul usullarni belgilash maqsadida texnologik sxemani 
tanlashdan oldin xom-ashyo texnologik tadqiq qilinadi. Uchinchi turdagi jinsli qayta ishlashda 
texnologik sxemalardan foydalaniladi. Bu sxemalar zarbli tasir kiluvchi rotorli maydalagichlarda 
tanlab maydalash va xar xil bush jinslar bir necha marta ajratib olib xom-ashyodan kompleks 
foydlanishni va chiqindilardan foydalanishni ko‘zda tutish lozim. 
Texnologik jarayonlarni menxanizatsiyalashtirish. Qayta ishlash jarayonida materiaalarni 
yirikligiga kura ikki sinfga bo‘lish mumkin. Bu vazifani bajaruvchi uskunalar mexanik va 
gidravlik tasir qilish prinsiplariga asoslanadi. 
YAssi, egri yuzali (galvirli) mexanik galvirdan utkazish eng ko‘p qo‘llaniladi. Saralashga 
tushadigan sochiluvchan qorishma boshlangich iameoial (mahsulot) deb ataladi. 
O‘lchamlari galvirning teshegidan kata bo‘lgan bo‘laklar 9donalar0 yuxada koladi. Ular 
galvir ustidagi mahsulot (yuqori sinfli)deb ataladi;galvirning teshiklaridan utgan donalar galvir 
ostidagi mahsulot(past sinfli) deb ataladi. Galvir ustidagi mahsulot “kushuv “belgisi bilan galvir 
ostidagi mahsulot “ayiruv” belgisi bilan belgilanadi.agar boshlangich material tegishli 40 mm li 
galvirda ajratilsa, yuqori sinf +40 pastki sinf esa -40 deb belgilanadi, yani galvirning bita yuzasi 
boshlangich materialni ikkita sinfga ajratadi.agar saralanadigan material hama yuzada birin-ketin 
galvirdan utsa a+1 sinflar (a –galvir elaklar soni) xosil bo‘ladi. 

---

2.2 –rasm Maydalash sxemasi I ,II, III – bir ikki uch bosqichli;