Ma’ruza№12. Аsinхrоn mоtоrlаr tеzliklаrini rоstlаsh usullаri. Juft qutblаr, tоk chаstоtаsini vа sirpаnishini o’zgаrtirib аsinхrоn mоtоrlаr tеzliklаrini rоstlаsh

1. Elektromagnit induksiya hodisasi. Transformatorning ishlash prinsipi va elektr yurituvchi kuchlari
Elektromagnit induksiya hodisasi Transformatornazariyasining asosini tashkil qiladi. Elektromagnit induksiya hodisasi ikki shaklda namoyon bo‘ladi:1) Faradey ta’rifi. «Vaqt bo‘yicha o‘zgarmas bo‘lgan magnit maydon kuch chiziqlarini biror tezlik bilan kesib o‘tayotgan o‘tkazgichda hosil bo‘lgan EYuK ning qiymati magnit induksiya B ga, o‘tkazgich uzunligi l ga va uning harakat tezligi n ga to‘g‘ri mutanosib bo‘ladi, ya’ni EBln».
2) Maksvell ta’rifi. «Magnit oqimi bilan ilashgan berk o‘tkazgichdagi EYuK ning qiymati magnit oqimi o‘zgarish tezligining kattaligiga teng, ya’ni
e  – dФdt».
[Izoh: Bundagi EYuK ning yo‘nalishi rus olimi Le n s kashf qilgan prinsip (qoida) bo‘yicha aniqlanadi, ya’ni berk o‘tkazgich bilan ilashadigan magnit oqim (dФdt) > 0 bo‘lganda berk o‘tkazgichda vujudga keladigan EYuK ning ishorasi «minus» bo‘lib, (dФdt) <0 bo‘lganda esa uning ishorasi «plyus» bo‘ladi].
3.1-rasmda oddiy bir fazali ikki chulg‘amli kuchlanishni pasaytiruvchi transformator magnit o‘tkazgich va uning o‘zaklariga joylashtirilgan o‘ramlar soni w₁ bo‘lgan YuK (birlamchi) va o‘ramlar soni w₂ bo‘lgan PK chulg‘amlarni tasvirlash o‘ng‘ay bo‘lishi uchun ular har xil o‘zakda joylashtirilgan holda ko‘rsatilgan. Real transformatorlarda magnit bog‘lanishni yaxshi ta’minlash uchun PK va YuK chulg‘amlar bitta o‘zakda joylashtiriladi.
I sh l a sh p r i n s i p i.Transformatorfaqat o‘zgaruvchan tok zanjirida ishlay oladi, o‘zgarmas tokda esa dФdt  0 bo‘lganligidan chulg‘amlarda EYuK vujudga kelmaydi.
Ikkilamchi chulg‘ami yuklamaga ulanmagan transformatorning birlamchi chulg‘ami o‘zgaruvchan tok manbaiga ulansa, birlamchi chulg‘amdan salt ishlash toki I₁ I₀ o‘tadi. Uning reaktiv tashkil etuvchisi I_0.r I₀ shu chulg‘amda magnit yurituvchi kuch (MYuK) I_0.rw₁ ni vujudga keltirib, u esa o‘z navbatida, asosiy (Ф) va tarqoq (Ф_σ1) qismlardan iborat deb qaraladigan o‘zgaruvchan magnit oqimni hosil qiladi (Ф_σ1 to‘la magnit oqimning taxminan 0,1  0,25 foizini tashkil qiladi).

Ma’ruza№8.
Asinxron mashinaning mexanik xarakteristikalari. Аsinхrоn mоtоrlаrning G vа T shаklidаgi ekvivаlеnt sхеmаlаri vа vеktоr diаgrаmmаlаri. Аsinхrоn mоtоrlаr аylаnа diаgrаmmаsi. Аylаnа diаgrаmmа yordаmidа аsinхrоn mоtоrlаr хоssаlаrini аniqlаsh vа ish хаrаktеristikаlаrini qo’rish.