Ma’ruza№3 3-Mavzu: Bilim. Bilimlar ombori va ekspert tizimlari. Mavzu rejasi

3. Iyerarxik tizimlar. 

IBM  firmasining  Information  Management  System  (IMS)  tizimi  (ko‘p  tarqalgan  va 

taniqli)  tipik  vakil  bo‘ladi.  Uning  birinchi  varianti  1968  yilda  paydo  bo‘lgan.  Hozirgacha 

ko‘pgina ma’lumotlar bazasi u bilan ishlash imkoniyatiga ega. Bu MB da yangi texnologiyaga va 

yangi texnikaga o‘tishda etarlicha muammolarni olib keladi.   

Ma’lumotlarning iyerarxik strukturasi 

 

Iyerarxik  MB  tartiblangan  daraxtlar  to‘plamidan  tuziladi.  Yanada  aniqrog‘i,  bir  xil 

turdagi  daraxtlarning  bir  nechta  tartiblangan  nusxalari  to‘plamidan  iborat  bo‘ladi.  Daraxt  turi 

bitta “ildizli” tur yozuvidan va tartiblangan bitta yoki bir nechta daraxt osti turlaridan (ular har 

biri  daraxtning  turidir)  tashkil  topadi.  Daraxt  turi  umuman  olganda  iyerarxik  ravishda  tashkil 

topgan yozuvlar turlari to‘plamini tasvirlaydi. 

Daraxt turiga misol (MBning iyerarxik sxemasi): 

 

Bu  erda  “Rahbar”  (Начальник)  va  “Xodimlar”  (Сотрудники)  uchun  “Bo‘lim”  (Отдел)  ajdod 

y’ani davomchi bolib, “Rahbar” va “Xodimlar” esa “Bo‘lim” (avlodlari) davomchilaridir. Yozuv 

turlari orasida bog‘lanish mavjud.  

Bunday sxemadagi ma’lumotlar bazasi quyidagi ko‘rinishda tasvirlanadi (biz daraxtning bitta 

nusxasini ko‘rsatayapmiz):  

---

 

Barcha (avlod) davomchi turdagi nusxalar (ajdod) oldingi turdagi umumiy nusxalar bilan 

yaqin,  ya’ni  egizak  deyiladi.  MB  uchun  to‘liq  pastdan  -yuqoriga,  chapdan-o‘nga  o‘tish  tartibi 

to‘liq (o‘rnatilgan) aniqlangan.  

IMS da original va standart bo‘lmagan terminlar ishlatilgan: "сегмент" ornida "yozuv", hamda 

"MB yozuvi" tushunchasida barcha daraxtlar sigmenti tushuniladi.