Маърузалар матни қарши-2012y

1
Y= --------------- (a+I+G)
1-b(1-t)
Бу ерда: 1 / (1-b(1-t) – ёпиқ иқтисодиётда харажатлар мультипликатори;
t – чегаравий солиқ ставкаси: t =ΔY/ΔT
Бу ерда: ΔT – тўланадиган солиқлар миқдорининг ўсиши;
ΔY – даромадларнинг ўсиши.
Прогрессив солиқ тизими мультипликатор самарасини юмшатади ва ишлаб чиқариш ҳамда бандлилик даражаларини барқарорлаштиради.
Солиққа тортиш ҳисобга олинган ҳолдаги харажатлар мультипликатори солиққа тортиш ҳисобга олинмаган ҳолдаги солиқ мультипликаторидан анча кичикроқ миқдорга эга, чунки даромадларга айланган харажатларнинг бир қисми солиқларга чегирилиб, муомаладан чиқади ва мультипликация самарасини пасайтиради. Бу иккала формулани солиштирганда ҳам кўзга ташланади. Шунингдек очиқ иқтисодиётда ошган даромадларнинг бир қисми импортга йўналтирилиши оқибатида муомаладан чиқиб кетиши туфайли мультипликатор самараси ёпиқ иқтисодиётга нисбатан пастдир.
Очиқ иқтисодиётда давлат харажатлари мультипликатор ва мувозанатли ишлаб чиқариш ҳажми қуйидаги тенгламалар системасини ечиб топилади:


Y=C+I+G+Xn
C=a+b(1-t) х Y
Xn=g-m’Y

Агарда (2) ва (3) тенгламаларни асосий макроиқтисодий айниятга қўйиб, ечсак қуйидаги ечимга эга бўламиз:

1
Y= ------------------- (a+I+G+g)
1(1-b(1-t)+m’

Бу ерда: 1 / 1(1-b(1-t)+m’ очиқ иқтисодиётда давлат харажатлар мультипликатори.

Мувозанатли даромадлар даражасига солиқларни камайтириш ҳам мультипликатив таъсир кўрсатади. Солиқлар миқдорини ΔT га камайтирсак, тасарруфдаги даромад даражаси ΔТ га ошади. Истеъмол харажатлари мос тарзда ΔT х b (бу ерда b-истеъмолга чегаравий мойиллик) миқдорга ошади ва у режалаштирилган харажатлар эгри чизиғини юқорига силжитади, миллий ишлаб чиқариш ҳажмини эса ΔУ га оширади.
Солиқ мультипликация самараси давлат харажатлари сингари солиқларнинг бир марта ўзгариши оқибатида истеъмолнинг бир неча бор ўзгаришига боқлиқ.
Т↓(ΔT)[ Yd↑ (ΔYd=-ΔT) [C↑ (ΔC=b(-ΔT)) [E↑ (ΔE=b(-ΔT)) [ Y↑ (ΔY=b(-ΔT) [C↑ (ΔC=b(b(-ΔT)) [E↑ (ΔE=b²(-ΔT)) [Y↑ (ΔY=b²(-ΔT)) [
[C↑ (ΔC=b(b²(-ΔT))) ва ҳ.к.
Демак, солиқ мультипликаторини қуйидагича тасвирлаш мумкин: