Машина деталлари ва лойихалаш асослари фанидан курс лойиҳаси

III. РЕДУКТОРНИ ЛОЙИҲАЛАШ
3.1. Редукторлар ҳақида умумий махлумотлар
Машинанинг харакатлантирувчи қисми (энергия манбаи аксарият электр двигател)дан унинг иш бажарувчи кисмига айланма харакат тезлигини камайтириб, буровчи моментнинг қийматини ошириб узатишга мўлжалланган ва алоҳида корпусга жойлашган тишли ва червякли узатмалардан ташкил топган механизмлар редукторлар деб юритилади.
Редуктор деб айланишлар сонини камайтириб буровчи моментни ошириб берадиган ёпиқ тишли узатмага айтилади.
Мавжуд редукторларни қуйидаги турларга бўлиш мумкин:
1. Фойдаланилган узатманинг турига қараб-цилиндр ғилдиракли, конуссимон ғилдиракли, червякли, конуссимон-цилиндр ғилдиракли, цилиндр-червяк узатмали ва х.к.
2. Поғонанинг сонига қараб – бир поғонали, икки поғонали, уч поғонали ва х.к.
3. Ғилдиракларнинг бир-бирига нисбатан жойлашувига қараб горизонтал, вертикал редуктор дейилади.
Тишли узатмали редукторлар. Бу редукторлардан энг кўп ишлатиладигани-цилиндр ғилдиракли редукторлардир. Бундай редуктор-ларнинг узата олиши мумкин бўлган қуввати кичик микдорлардан тортиб жуда катта микдоргача бўлиб, тузилиш ва тайёрланиши оддий, чидамлилиги эса етарли даражада юқоридир.
Одатдаги тишли узатмали редукторларнинг хизмат муддатини 30…50 минг соат қилиб белгилаш тавсия этилади.


3.2. Редукторни ҳисоблаш


1. Ўқлараро масофани қўйидагича аниқлаймиз:


-ўқлараро масофани коэффициенти
- тўғри тишли узатмаларда;
- қия тишли узатмаларда.
– тезлиги кичик ғилдиракда узатадиган момент.
-тиш эни бўйича юкланишни равон бўлмаганини ҳисобга олувчи коэффициент (жадвал-3.1).
Ғилдираклар таянчларга нисбатан симметрик жойлашган.
– қабул қиламиз .
Агар юкланиш ўзгармас бўлса .
-ғилдирак энини ҳисобга олувчи коффициент. (33 бет)
- тўғри тишли узатмалар учун,
- қия тишли узатмалар учун.
қийматини [1] 36 бетдаги стандарт қаторидан қабул қиламиз (ГОСТ 2185-66).
- деб қабул қиламиз.
- лойиҳа ҳисоби учун рухсат этилган контакт зўриқиши
- (3.9-формула, 33 бет).
_Нlimb – контакт юкланишлар цикли асосий (базавий) га тенг бўлгандаги чидамлилик чегараси, сони.
=2*190+70=450 Мпа
- узоқ муддат ишлаш коэффициенти.
- хавфсизлик коэффициенти. [1] 33 бет.
- нормаллаштирилган ғилдираклар учун
=1.2 деб қабул қиламиз.

Хисоблаб топилган нинг қиймати учун 1-жадвалдан ГОСТ 2185-66 стандарт қаторидан 180 мм қийматини танлаб оламиз. (1) 36 бет)


2. Ғилдиракларни нормал илашиш модулини қуйидагича аниқлаймиз.

Хисобланган нинг кийматни 2-жадвалдаги ГОСТ 2185-66 стандарт қийматига мос қийматга алмаштириб =1,6 мм деб қабул қиламиз.
3. Ғилдираклар тишлари сонини қўйидагича аниқлаймиз.
а) Иккита тишли узатманинг умумий тишлар сони қуйидагича аниқланади.

оралиқда қабул қиламиз
б) етакловчи ғилдирак тишларини сони га боғлиқ холда аниқлашимиз мумкин.

в) етакланувчи ғилдирак тишларини сони хам га боғлиқ холда аниқлашимиз мумкин.

4. Етакловчи ва етакланувчи ғилдираклар тишларининг сони орқали хақиқий узатиш нисбатини ва хатоликнинг % даги миқлорини аниқлаймиз.

i % миқдори ±3 фоиздан ошмаслиги керак.
5. Етакловчи ва етакланувчи ғилдиракларнинг марказларо масофани қйматини ғилдиракларнинг тишлар сони ва илашиш модули орқали аниқлаш формуласидан фойдаланган холда тишларнинг қиялик бурчагини қуйидагича аниқлаймиз.

<sub>Ушбу формуладан cosβ ни топиш формуласини келтириб чиқарамиз.

Аниқланган қийматга кўра бурчакни топишимиз мумкин.</sub>
β = arccos(0,985) = 9⁰60
6. Етакловчи ва етакланувчи ғилдиракларнинг бўлиш диаметрларини яхни ва қўйидагича аниқлаймиз.