Mashina detallarining ishchanlik qobiliyati va

K
v
 koeffisientining qiymatlari 
Valning yuzasini puxtalash turi 
Val o’zagi uchun 
,
в

MPa. 
K
σ
≤1,5 
K

=1,8..2,0 
Yuqori chastotali tok bilan toblash 
600.. .800 
1,6.. .1 ,7 
2,4...2 ,8 
Roliklarni dumalatib ishlov berish 
- 
1,3.. .1 ,5 
1,6...2,0 
Pitrani bosim ostida oqizish yo’li 
bilan 
600.. .1500 
1,5.. .1,6 
1.7...2,1 
Detallarni tig’izlik (taranglik) evaziga o’tkazish joylarida (dumalash 
podshipniklari, tishli g’ildiraklar va boshqalarni) valning ko’ndalang kesimi mutlaq 
o’lchamlarining chidamlilik chegarasiga ta’siri keskinroq seziladi. Bu holda 
kuchlanishlar jamlanishini baholashda 
d
K
K

va 
d
r
K
K
nisbatlar qo’llaniladi (3.5-
jadval). 
2.5-jadval 
d
K
K

va 
d
r
K
K
nisbatlarning vallar uchun detallar tig’izlik bilan o’tqazilgandagi 
qiymatlari 
Val diametri
d, mm 
σ 
β
, MPa da 
d
K
K

σ 
β
, MPa da 
d
K
K

700 
800 
900 1000 700 
800 
900 
1000 
30 
3,0 
3,25 
3,5 
3,75 
2,2 
2,35 
2,5 
2,65 
50 
3,65 3,96 
4,3 
4,6 
2,6 
2,78 3,07 
3,26 
≥100 
3,95 4,25 
4,6 
4,9 
2,8 
2,95 
3,2 
3,34 
 
Izoh: Tig’izlik bilan o’tkazilgan detalning qirrasida yuqori qiymatli kuchlanishlar jamlanishi 
hosil bo’ladi. 
Detalning ma’lum kesimi uchun kuchlanishlar jamlanishini e’tiborga oluvchi 
koeffisientlar quyidagicha aniqlanadi: 

---

Ko’rilayotgan kesimda detalning chidamlilik chegarasi:
   
Д
К



1
Д
1



; MPa
 
 
Д
К



1
Д
1



; MPa 
bu yerda: 

-1 
va

-1
- andozaviy silliq namunalarning chidamlilik chegarasi, 
MPa. 
 
Mustahkamlik zahirasi koeffisientlari. 
Statik kuchlanishlarda mustahkamlik zahirasi koeffisientini anikdash. 
Statik kuchlanishlar yoki doimiy kuchlanishlar amaliyotda juda kam uchraydi. 
Doimiy kuchlanishli ishlash tarziga, ish maromidan 20% ga chetlanishlar mavjud 
bo’lgan hollar kiritiladi. 
Plastik materialdan tayyorlangan statik kuchlanish ostida bo’lgan detallarning 
kuchlanishlar jamlanishi detallarning ko’tarish qobiliyatini kamaytirmaydi, chunki 
mahalliy plastik deformasiyalar ko’ndalang kesimdagi kuchlanishlarning qayta 
taqsimlanishiga va tekislanishiga olib keladi. Bu holda mustahkamlikka hisoblash 
nominal 

 va 

kuchlanishlar bo’yicha bajariladi. 
Kuchlanishlar jamlanishiga etarli sezgirlik ko’rsatgailiklari sababli mo’rt 
materiallar 
ham 
xuddi 
shunday 
hisoblanadi. 
Kuchlanishlar 
jamlanishi 
mustahkamlikni kamaytirganligi uchun kamplastik materiallardan tayyorlangan 
detallar (legirlangan po’latlar va boshqalar) eng katta mahalliy kuchlanishlar 
bo’yicha hisoblanadi. 
Yuqoridagalarga binoan, masalan, norml kuchlanishlar bo’yicha mustahkamlik 
zahirasining hisobiy koeffisientlari quyidagicha ifodalanadi: 
plastik materiallar uchun
 





S
S


,
mo’rt materiallar uchun
 
B
B
B
S
S




, 
kamplastik materiallar uchun
 






S
K
S


, 
bu yerda:

r
 va 

β
- materialning oquvchanlik va mustahkamlik chegarasi;
K
σ
 - kuchlanishlar jamlanishining effektiv koeffisienti, (2.2-jadval); 

---

[S
β
] va [S
τ
] - mustahkamlik va oquvchanlik chegarasi bo’yicha mustahkamlik 
zahirasining ruxsat etilgan (joiz) koeffisientlari. [S] ning qiymatini tanlash ma’sul 
vazifalardan hisoblanadi, chunki detal o’lchamlari va massasini oshirmay turib, uning 
talab etilgan ishonchliligini ta’minlash zarur bo’ladi. Bu koeffisientning qiymatlari 
quyidagi oraliqda tavsiya etiladi: