Mashina detallarining ishchanlik qobiliyati va

yeyilishga chidamlilik, issiqbardoshlik, titrashga chidamlilik kabilar kiradi. 
Mustahkamlik. Barcha detallarning ishchanlik qobiliyatining asosiy mezoni - 
bu mustahkamlikdir. Mustahkamlik detalning yemirilishga yoki unga 
qo’yilgan yuklama ta’sirida plastik deformasiyaga qarshilik ko’rsatish 

---

qobiliyatidir. Mustahkamlikni hisoblash usullari asosan «Materiallar qarshiligi» 
kursida o’rganiladi. Detallarning ishlash sharoiti, ularga ta’sir etadigan turli 
yuklamalar detallarning albatta qisman bo’lsada, deformasiyalanishiga olib keladi. 
Detallar ish jarayonida deformasiyalanganda ham o’z xizmat vazifasini benuqson 
bajarishi va sinmay ishlay olish xususiyatini ularning mustahkamligi deb atash 
joiz. Detallarni mustahkamlikka hisoblashda normal [σ] va urinma [τ] ruxsat 
etilgan kuchlanishlarni to’g’ri aniqlay olish birlamchi ahamiyatga molikdir. 
Normal va urinma kuchlanishlar juda ko’p omillarga bog’likdir. Bu omillarga 
quyidagilar kiradi: 
a) tanlab olingan material va zagotovka (tanovar)larni olish usuli (quyma, bosim 
ostida shakl berish, qirqish va boshqalar), termik ishlov turi; 
b) detalning ma’suliyatlilik darajasi va uning ish maromi; 
v) detalning shakli va o’lchamlari; 
g) detal yuzasining notekisligi va b. 
Mazkur kursda ruxsat etilgan kuchlanishlarni tanlash to’g’risidagi aniq 
ko’rsatmalarni mos detallarni hisoblashlarda berishni lozim topdik. 
Bikrlik. Bikrlik deb yuklamalar ta’sirida detallarning o’z shakli va 
o’lchamlarini o’zgartirishga qarshilik ko’rsatish xususiyatiga aytiladi. Ba’zi 
detallarning mustahkam bo’lishi etarli bo’lmaydi, ularning bikr bo’lishi ham talab
etiladi. Ayniqsa, kuch va momentlarning birgalikdagi ta’siri ostida ishlaydigan detallar 
mustahkam bo’lishiga qaramay, kutilganidan ortiq darajada egilishi mumkin. Misol 
tariqasida vallarni keltirish mumkin. Ruxsat etilganidan ortiq egilgan valning ishlatilishi 
mumkin emas, chunki valga o’rnatilgan detallar (tishli g’ildiraklar, muftalar, 
yulduzchalar, podshipniklar) muddatidan ilgari ishdan chiqishi mumkin. 
Ba’zi detallarning ishlashiga ularning haddan tashqari bikr bo’lishi salbiy ta’sir 
ko’rsatadi, chidamliligining kamayishiga, shovqinning oshib ketishiga, qo’shimcha 
dinamikaviy kuchlarning hosil bo’lishiga olib keladi. Bu holatni po’latdan 
tayyorlangan tishli g’ildiraklarda kuzatish mumkin. Bundan shunday xulosa chiqarish 
lozim: zarur hollarda detallarning nisbatan beriluvchan bo’lishiga erishish kerak. 
Mashina detallarining bikrlik me’yorlari mashinalarni ishlatish tajribasiga asosan 
tajribaviy yo’llar bilan aniqlangan hamda turli ma’lumotnomalarni jamlagan 
kitoblarda keltirilgan. Detallarning beriluvchanligi «Materiallar qarshiligi» kursida 
bayon etilgan usullar orqali anikdanadi.