Mashinalardan foydalanish asoslari
Download 3.58 Mb. Pdf ko'rish
|
машина фойда асослар фанидан дарслик
- Bu sahifa navigatsiya:
- 3.QISHLOQ XO‘JALIK TEXNIKASIDAN TEXNIK FOYDALANISH 3.1. QXT texnik ekspluatatsiya qilishda mehnat sarfini aniqlash
Nazorat savollar:
1.Qishloq xo‘jalik texnikasi ish qobiliyatini boshqarish asoslari. 2.Qishloq xo‘jalik texnikasi ish qobiliyatini ta’minlash strategiyasi va taktikasi. 39 3. Qishloq xo‘jalik texnikasi me’yorlari. 4. Texnik xizmat ko‘rsatish davriyligini aniqlash usullari. 3.QISHLOQ XO‘JALIK TEXNIKASIDAN TEXNIK FOYDALANISH 3.1. QXT texnik ekspluatatsiya qilishda mehnat sarfini aniqlash Ishlabchiqarish ishchilari sonini va ularning mehnat haqlarini aniqlashda TXK va JT amallarini bajarishga ketadigan mehnat sarfini aniqlash lozim. Ularning hissasi avtomobil transportida xizmat va amallar tannarxining 30 - 45% tashkil etadi. Ish hajmi (t) TXK va JT amallarini bajarishga sarflangan mehnatdir. Ish hajmining me’yor birligi qilib ishchi-soat, ishchi-minut qabul qilingan. Mashinalarga TXKda me’yorlarning quyidagi turlari ishlatiladi: -diferensiallashgan – ayrim amallarni bajarish uchun o‘rnatiladi (moy sathini tekshirish, havo filtrini almashtirish va h.k); -yiriklashgan – amallar guruhi, TXK va JT turlari uchun o‘rnatiladi (TXK-1, TXK-2dagi sozlash ishlari, tormoz kolodkalarini almashtirish va h.k); -solishtirma – mashina ishlagan vaqt birligiga nisbatan olinadi, ishchi- soat/moto-soat (joriy ta’mir me’yorlari); Ish hajmi me’yorini aniqlashda operativ vaqt (t op ) xronometraj yoki boshqa kuzatuvlar natijasida aniqlanadi va u asosiy (t a op ) va yordamchi (t yo op ) vaqtlarga bo‘linadi. Asosiy vaqtda amalning o‘zi bajariladi (moy almashtirish va h.k) yordamchi vaqtda-amalni bajarish uchun sharoit yaratiladi (mashinani TXK postiga qo‘yish va h.k). TXK jarayonida amallar nazorat va ijro qismidan iborat bo‘ladi. Nazorat qismi (t n op ) doim bajariladi, ijro qismi (t i op ) zarurat bo‘lganda K qaytarilish koeffitsienti bilan bajariladi: t a on = t n op + t i op ·K, (3.1) 40 Masalan, o‘rim-terim vaqtidakombayn va QXTga yonilg‘i tashish uchun ishlatilayotgan MAZ-642208 shatakchi avtomobili uchun: - TXK-1 da kompressor, suv nasosi va generator tasmasi tarangligini sozlash – K=0,3 ; - TXK-2 da ta’minot tizimi yonilg‘i purkash burchagini sozlash – K=0,5; - TXK-1da shina bosimini me’yoriga etkazish – K=1,0 va h.k. Ish hajmini aniqlashda operativ vaqtdan tashqari quyidagi boshqa me’yorlar undan foiz hisobida (mehnat og‘irligi, amal xusisiyatlariga bog‘liq holda) belgilanadi. Masalan, chilangar uchun: - tayyorlov-yakunlov - a tya = 3,5 % - ish o‘rniga xizmat ko‘rsatish – a x = 2,5 % - tabiy ehtiyoj va dam olish uchun tanaffus – a d = 6 % - jami 12 % TXK va JT ish hajmi me’yori quyidagicha aniqlanadi. ) 100 1 ( д х тя оп д х тя оп м а а а t t t t t t , (3.2) Masalan, chilangar uchun t m = 1,12 t op , Me’yorlar andozaviy, ichki tarmoq xo‘jaligi yoki korxona uchun belgilanishi mumkin. Andozaviy me’yorlar ma’lum sharoit uchun tegishli Nizom va axborotnomalarda keltiriladi. Shu sharoit uchun amaldagi me’yorlar andozaviy me’yor qiymatilaridan ortiq bo‘lmasligi lozim. Agar korxonadagi mashinalar ish sharoiti Nizomdagi sharoitlardan farq qilsa, ilmiy tadqiqot ishlari natijasida me’yorlar ishlab chiqilishi, tasdiqlanishi va korxona uchun amal qilishi mumkin. Masalan, Angren “Avtonefttrans” korxonasi uchun ishlab chiqilgan korxona standartida quyidagi TXK ish xajmlari keltirilgan 41 jadval -3.1 TXK turi Ish hajmi (ishchi-soat) Nizomdagi andoza- viy me’yor MAZ uchun Korxona me’yori MAN uchun Ford Kargo uchun TXK-1 3,2 2,8 2,4 TXK-2 12 12,0 10,0 Me’yorlarni aniqlashda ish vaqtining fotografiyasi, xronometraj kuzatuvi va mikroelement me’yorlar usulidan foydalaniladi. Ish vaqtining fotografiyasida ijrochi tomonidan ma’lum davr davomida sarflangan barcha vaqtlar aniqlanadi. Bu usulda ish vaqtining operativ qismini va bekor ketish qismini va uning sabablarini aniqlash mumkin. Xronometrajda siklik davom etadigan amallarga sarflanadigan vaqt aniqlanadi. Xronometrajda kuzatuvlar sonining ahamiyati katta va uning soni normal taqsimot uchun quyidagicha aniqlanadi: 2 2 2 v t П к , (3.3) bu erda: t β - me’yorlangan og‘ishlik (qiymati jadvalda beriladi), v – variatsiya koeffitsienti, ε 2 = ∆ 2 / t – nisbiy aniqlik Misol v= 0,36; β=0,95 (t β =1,96); ε = 0,14 P k =? 26 14 , 0 36 , 0 96 , 1 2 2 2 2 2 2 v t П к Agar shu kuzatuvda _ t = 100 ishchi-minut bo‘lsa, absolyut aniqlik ∆= ε t = 100∙ 0,14 = 14 minut,va amaldagi o‘rtacha ish xajmi: 86 14 100 _ 1 м t t ishchi-minutdan 114 14 100 _ 2 м t t ishchi-minutgacha oraliqda bo‘ladi. Bu misol kuzatuvlar sonining taqsimot qonuni variatsiya koeffitsienti va 42 kuzatuvning nisbiy aniqligiga bog‘liqligini ko‘rsatadi. Me’yorlar, o‘rta statistik va progressiv bo‘lishi mumkin. (3.1 - rasm) O‘rta statistik me’yorlar: _ t t м . Progressiv me’yorlar _ t t пр м Mikroelement me’yorlar usulida: -TXK va JT amallari eng oddiy harakat va amallarga ajratiladi; -bu oddiy amallar nisbiy yoki mutloq birliklarda me’yorlanadi, ma’lumotnomalarda keltiriladi va mikroelement me’yorlari ( мэ i t ) deb ataladi; -barcha mikroelement me’yorlari jamlanib, amalning mikroelement me’yorlari aniqlanadi: i мэ i м а t t , (3.4) bu erda: i - amaldagi elementlar soni. Amaldagi vaqt me’yori quyidagicha aniqlanadi. м a у м t К t , (3.5) bu erda K o‘ – mikroelementdan tabiiy me’yorga o‘tish koeffitsienti. Mikroelement me’yorlash usulining afzalligi katta hajmdagi qimmat xronometraj kuzatuvlarni o‘tkazmasdan ish vaqti me’yorlarini aniqlash imkoniyatining mavjudligidir. 3.1 – rasm. Progressiv me’yorni aniqlash |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling